Dạy học phát triển phẩm chất, năng lực học sinh

Phẩm chất và năng lực là hai thành phần đa phần cấu thành nhân cách con người. Do vậy hoàn toàn có thể xem quy trình hình thành và phát triển nhân cách gắn liền với quy trình tích tụ, phát triển những yếu tố của phẩm chất và năng lực .Mặt khác, nhân cách được xem là một chỉnh thể thống nhất giữa hai mặt phẩm chất và năng lực ( đức và tài ). Do vậy, quy trình phát triển phẩm chất và năng lực phải có sự cân đối và thích hợp theo xu thế đức và tài hài hòa nhau ” tài đức vẹn toàn ”. Đức và tài không phù hợp nhau sẽ cho ra một nhân cách chưa hoàn thành xong .Trong quy trình giáo dục, dạy học phát triển phẩm chất, năng lực người học là một giải pháp dạy học lợi thế hướng người học tiếp cận gần hơn với phát triển nhân cách của mình .

1. Đặt yếu tố :

Phẩm chất và năng lực là hai thành phần cơ bản trong cấu trúc nhân cách nói chung và là yếu tố nền tảng tạo nên nhân cách của một con người.

Do vậy, trong mọi thời đại, những chương trình giáo dục được vận dụng, tuy có khác nhau về cấu trúc, chiêu thức và nội dung giáo dục … nhưng đều hướng tới tiềm năng nhân cách. Trong đó việc hình thành phẩm chất và năng lực con người ( đức, tài ) được chăm sóc nhấn mạnh vấn đề .Qua những thời kỳ với những quy trình tiến độ lịch sử vẻ vang khác nhau, nhu yếu về nhân cách nói chung và phẩm chất, năng lực nói riêng của con người với tư cách là thành viên trong xã hội cũng có những đổi khác tương thích với yên cầu của thời đại .Theo xu thế toàn thế giới hóa và hội nhập quốc tế lúc bấy giờ, nền giáo dục nước ta cũng đang trong tiến trình thay đổi cơ bản, tổng lực giáo dục và huấn luyện và đào tạo. Nếu như trước đây giáo dục chú trọng tiềm năng giáo dục tổng lực cho học viên và giúp người học hình thành mạng lưới hệ thống kiến thức và kỹ năng, kiến thức và kỹ năng, thái độ thì ngày này, điều đó vẫn còn đúng, còn cần nhưng chưa đủ .Thật vậy, trong điều kiện kèm theo kinh tế thị trường xu thế xã hội chủ nghĩa với những ảnh hưởng tác động tích cực của nền kinh tế tri thức và văn minh của thông tin, tiếp thị quảng cáo, giáo dục cần phải giúp người học hình thành một mạng lưới hệ thống phẩm chất, năng lực phân phối được với nhu yếu mới. Hệ thống phẩm chất, năng lực đó được cụ thể hóa tương thích với sự phát triển tâm ý, sinh lý của người học, tương thích với đặc thù môn học và cấp học, lớp học. Theo đó, những phát triển của phẩm chất, năng lực người học trong quy trình giáo dục cũng sẽ là quy trình hình thành, phát triển, hoàn thành xong nhân cách con người .

2. Các khái niệm về nhân cách, phẩm chất và năng lực

2.1. Nhân cách

Khái niệm nhân cách trong tâm lý họcTheo những nhà tâm lý học, nhân cách được nhìn nhận với những góc nhìn như sau :– Nhân cách là thành viên hóa ý thức xã hội ( V.X.Mukhina ). [ 4 ]– Nhân cách là một cá thể có ý thức, chiếm một vị trí nhất định trong xã hội và đang thực thi một vai trò xã hội nhất định ( A.G. Covaliop ) [ 4 ]– Theo quan điểm tâm lý học mác-xít thì : Con người sinh ra không phải đã có sẵn nhân cách và cũng không phải nó thể hiện dần từ những bản năng nguyên thủy. Nhân cách là một cấu trúc tâm ý được hình thành và phát triển trong quy trình sống, hoạt động giải trí tiếp xúc của mỗi người [ 5 ]. Hay như nhà tâm lý học nổi tiếng người Nga A.N. Leonchiep đã nói “ Nhân cách là cái được hình thành, không phải cái được sinh ra ”. [ 2 ]Khái niệm nhân cách trong giáo dục họcDưới góc nhìn giáo dục học thì– Nhân cách là tổng hợp của những phẩm chất và năng lực, là đạo đức và kĩ năng được kết tinh ở mỗi con người. [ 2 ]– Con người khi mới sinh ra chưa có nhân cách, nhân cách phản ánh thực chất của xã hội của mỗi cá thể và chỉ được hình thành, phát triển trong hoạt động giải trí giao lưu. Chính trong quy trình sống, hoạt động giải trí, tiếp xúc, học tập, lao động, đi dạo, vui chơi … con người đã tự hình thành và phát triển nhân cách của mình. [ 2 ] .– Theo những nhà xã hội học thì nhân cách là một thứ giá trị được kiến thiết xây dựng và hình thành trong hàng loạt thời hạn con người sống sót trong xã hội, nó đặc trưng cho mỗi con người, biểu lộ những phẩm chất bên trong con người nhưng lại mang tính xã hội thâm thúy. [ 4 ]

2.2. Phẩm chất và năng lực

Theo từ điển Tiếng Việt :Phẩm chất là cái làm ra giá trị của người hay vật. [ 3 ] Hoặc : Phẩm chất là những yếu tố đạo đức, hành vi ứng xử, niềm tin, tình cảm, giá trị đời sống ; ý thức pháp lý của con người được hình thành sau một quy trình giáo dục .Cũng theo từ điển Tiếng Việt : Năng lực là năng lực, điều kiện kèm theo chủ quan hoặc tự nhiên sẵn có để thực thi một hoạt động giải trí nào đó. [ 3 ] Hoặc : Năng lực là năng lực kêu gọi tổng hợp những kỹ năng và kiến thức, kỹ năng và kiến thức để thực thi thành công xuất sắc một loại việc làm trong một toàn cảnh nhất định. Năng lực gồm có năng lực chung và năng lực đặc trưng. Năng lực chung là năng lực cơ bản thiết yếu mà bất kỳ người nào cũng cần phải có để sống và học tập, thao tác. Năng lực đặc trưng bộc lộ trên từng nghành nghề dịch vụ khác nhau như năng lực đặc trưng môn học là năng lực được hình thành và phát triển do đặc thù của môn học đó tạo nên .

3. Mối quan hệ giữa dạy học phát triển phẩm chất, năng lực với phát triển nhân cách con người

3.1 Các yếu tố ảnh hưởng tác động đến sự hình thành và phát triển nhân cách

Sự hình thành và phát triển nhân cách của mỗi cá thể chịu tác động ảnh hưởng bởi những yếu tố : di truyền, thiên nhiên và môi trường, giáo dục và hoạt động giải trí cá thể .– Các yếu tố bẩm sinh – di truyền tốt là những mầm mống của phẩm chất và kĩ năng, nhất là năng lực con người. những mầm mống cần được phát hiện kịp thời và giáo dục đúng cách thì kĩ năng mới phát huy, tỏa sáng. Nếu không làm như vậy, mầm mống cũng bị mai một. Do vậy yếu tố di truyền không có vai trò quyết định hành động đến hình thành nhân cách .– Môi trường tự nhiên, thiên nhiên và môi trường mái ấm gia đình, xã hội, thực trạng sống có tác động ảnh hưởng và ảnh hưởng tác động to lớn đến cá thể nhưng cũng không có vai trò quyết định hành động so với việc hình thành và phát triển nhân cách chính bới thực trạng phát minh sáng tạo ra con người nhưng trong một chừng mực, con người cũng phát minh sáng tạo ra thực trạng .– Giáo dục đào tạo giữ vai trò chủ yếu so với sự hình thành và phát triển nhân cách như : giáo dục sẽ xu thế cho phát triển nhân cách, giáo dục làm phát huy những yếu tố bẩm sinh – di truyền, giáo dục khắc phục được 1 số ít những khuyết tật, xô lệch của cá thể. Tuy vậy cá thể phát triển đến mức độ nào, theo xu thế nào, giáo dục không quyết định hành động được cho cá thể. Giáo dục không là vạn năng .– Trong những yếu tố kể trên chỉ có hoạt động giải trí của cá thể mới là yếu tố quyết định hành động trực tiếp so với sự hình thành và phát triển nhân cách .

3.2 Mối quan hệ giữa dạy học phát triển phẩm chất, năng lực với phát triển nhân cách

Bàn về những thành tố cấu trúc nên nhân cách, những nhà khoa học tâm ý và khoa học giáo dục đưa ra nhiều cấu trúc khác nhau về nhân cách : Loại cấu trúc 2 thành phần ( đức, tài ) của những nhà tâm lý học Nước Ta ; loại cấu trúc 3 thành phần ( ý thức, tiềm thức, vô thức ) của Freud ; loại cấu trúc 4 thành phần ( nguồn gốc sinh học – đặc thù quy trình tâm ý – vốn kinh nghiệm tay nghề – xu thế nhân cách ) của K.K.Platonop. Ngoài ra còn có những loại cấu trúc 2 tầng, loại cấu trúc 4 bộ phận, cấu trúc 5 đặc thù …Ở Nước Ta, loại cấu trúc nhân cách hai thành phần được nghiên cứu và điều tra và vận dụng thoáng rộng nhất là trong công tác làm việc giáo dục. Đó là quan điểm coi cấu trúc nhân cách gồm hai mặt cơ bản phẩm chất và năng lực ( đức và tài ). Trong đó phẩm chất gồm có 4 nội dung gồm có : phẩm chất xã hội, phẩm chất cá thể, phẩm chất ý chí và phẩm chất ứng xử. Năng lực gồm có 4 nội dung cơ bản : năng lực xã hội hóa, năng lực chủ thể hóa, năng lực hành vi và năng lực tiếp xúc. Đây hoàn toàn có thể coi là phẩm chất và năng lực khung của nhân cách theo ý niệm cấu trúc nhân cách hai thành phần ( đức, tài ) .Theo ý niệm nói trên, nhân cách gồm 2 mặt thống nhất phẩm chất và năng lực ( đức, tài ). Trường hợp một cá thể có đức và tài không thống nhất nhau như “ tài cao đức kém ” hay “ đức trọng tài hèn ” thì là những nhân cách chưa hoàn hảo. Đối với nhân cách hoàn hảo thì khó phân biệt được giữa đức và tài, đức và tài hòa quyện nhau thành một chỉnh thể .Do vậy mối quan hệ giữa dạy học phát triển phẩm chất, năng lực với phát triển nhân cách được diễn đạt như sau :– Phẩm chất và năng lực là hai thành phần cơ bản của nhân cách .– Nhân cách là chỉnh thể thống nhất giữa hai mặt phẩm chất và năng lực .– Việc dạy học phát triển phẩm chất, năng lực là chiêu thức tích tụ từ từ những yếu tố của phẩm chất và năng lực người học để chuyển hóa và góp thêm phần cho việc hình thành, phát triển nhân cách .Tóm lại, dạy học phát triển phẩm chất, năng lực vừa là tiềm năng giáo dục ( xét về mục tiêu, ý nghĩa của dạy học ), vừa là một nội dung giáo dục ( xét về những tiêu chuẩn, tiêu chuẩn cần đạt của người học ) đồng thời cũng là một giải pháp giáo dục ( xét về phương pháp triển khai ) .Do vậy, dạy học phát triển phẩm chất, năng lực có một lợi thế tiêu biểu vượt trội trong hình thành và phát triển nhân cách chính bới nó hướng người học đi vào hoạt động giải trí cá thể ( hoạt động giải trí trong giờ, ngoài giờ, hoạt động giải trí tiếp xúc với tự nhiên, xã hội, thiên nhiên và môi trường, thưởng thức … ), mà những hoạt động giải trí sống, hoạt động giải trí cá thể có vai trò quyết định hành động so với hình thành nhân cách. Vì vậy yếu tố còn lại là người học tham gia như thế nào những hoạt động giải trí để hình thành và phát triển nhân cách của mình .

4. Một số quy mô thực tiễn dạy học phát triển phẩm chất, năng lực

4.1 Mô hình 4 trụ cột giáo dục của UNESCO

Mô hình 4 trụ cột của UNESCO hoàn toàn có thể xem như một triết lý giáo dục của thế kỷ XXI. Đây là quy mô có sự xen kẽ hòa quyện giữa phẩm chất và năng lực trong nội dung của từng trụ cột. Ví dụ những trụ cột “ học để làm người ”, “ học để sống chung ” là phẩm chất hay năng lực ? – ( có cả phẩm chất và năng lực ) .

Bảng 1: Bảng đối chiếu 4 trụ cột giáo dục với các phẩm chất, năng lực tương ứng

4.2 Mô hình ba phẩm chất tám năng lực của Nước Ta .

Trong một dự thảo cho thay đổi về chương trình sách giáo khoa sau năm năm ngoái. Bộ Giáo dục và Đào tạo đã đưa ra một chương trình tổng thể và toàn diện gồm ba phẩm chất và tám năng lực như sau. ( Bộ Giáo dục và Đào tạo công bố ngày 05/8/2015 ) .

Ba phẩm chất là : Sống yêu thương, sống tự chủ, sống nghĩa vụ và trách nhiệm .

– Sống yêu thương gồm : Yêu tổ quốc, giữ gìn phát huy truyền thống cuội nguồn, di sản quê nhà quốc gia, tôn trọng những nền văn hóa truyền thống trên quốc tế, nhân ái, khoan dung, yêu vạn vật thiên nhiên .– Sống tự chủ gồm : Sống trung thực ; tự trọng ; tự lực ; cần mẫn ; vượt khó ; tự hoàn thành xong .– Sống nghĩa vụ và trách nhiệm gồm : Tự nguyện ; chấp hành kỷ luật ; tuân thủ pháp lý ; bảo vệ nội quy, pháp lý .Mỗi phẩm chất sẽ được Bộ nêu rõ những tiêu chuẩn đơn cử hơn, cụ thể hóa trong chương trình theo từng cấp học .

Tám năng lực :

Gồm có năng lực tự học, năng lực tự gỉai quyết yếu tố và phát minh sáng tạo, năng lực nghệ thuật và thẩm mỹ, năng lực sức khỏe thể chất, năng lực tiếp xúc, năng lực hợp tác, năng lực đo lường và thống kê, năng lực công nghệ thông tin và tiếp thị quảng cáo .Trên đây là mạng lưới hệ thống phẩm chất, năng lực chung, khái quát, sẽ được cụ thể hóa trong chương trình sách giáo khoa của từng cấp học, môn học .

Theo Bộ Giáo dục và Đào tạo, việc nhìn nhận mức độ đạt được những nhu yếu về phẩm chất năng lực của học viên từng cấp học được triển khai trải qua nhận xét những biểu lộ của học viên so với những thành tố tương ứng trong từng phẩm chất và năng lực .Vai trò của những môn học so với phát triển phẩm chất, năng lực theo những mức độ khác nhau .Ví dụ trong phát triển năng lực người học .Tất cả những môn học cần chăm sóc và phải góp phần phát triển những năng lực chung của học viên và bộc lộ theo những mức độ như :+ Mức độ A : Môn học đóng vai trò đa phần so với sự phát triển năng lực đa phần .+ Mức độ B : Môn học góp thêm phần phát triển năng lực tương ứng .+ Mức độ C : Môn học tạo thời cơ phát triển năng lực tương tự .

Bảng 2 Bảng tóm tắt vai trò của các môn học trong hình thành năng lực học sinh (theo nguồn Bộ GD ĐT)

4.3. Những vận dụng trong dạy học phát triển phẩm chất, năng lực .

4.3.1. Vận dụng qua sử dụng sách giáo khoa

– Mối quan hệ giữa dạy học phát triển phẩm chất, năng lực và dạy học trước đây ( chú trọng hình thành kỹ năng và kiến thức, kiến thức và kỹ năng, thái độ ) được màn biểu diễn theo sơ đồ sau :Sơ đồ 2 Sơ đồ phẩm chất và năng lực trong mối quan hệ với những yếu tố tư tưởng, đạo đức, lối sống và kiến thức và kỹ năng, kiến thức và kỹ năng, thái độ .

Theo sơ đồ trên, việc dạy học phát triển phẩm chất, năng lực người học tuy có khác với dạy học trước đây nhưng có sự thừa kế, nâng lên từ chiêu thức, nội dung dạy học trước kia .Do vậy, mặc dầu đến năm 2018 mới có sách giáo khoa cho chương trình mới theo khung chương trình toàn diện và tổng thể, nhưng lúc bấy giờ những trường hoàn toàn có thể vận dụng được việc dạy học phát triển phẩm chất, năng lực trên chương trình và sách giáo khoa hiện hành ( sách của chương trình sau năm 2000 ). Điều đó thực thi được chính bới trong sách giáo khoa tri thức vẫn là tri thức khoa học, chỉ có sự sở hữu tri thức và ứng dụng phát minh sáng tạo tri thức là điều cần biến hóa và luôn biến hóa .

4.3.2. Vận dụng trong góp ý cho dự thảo chương trình tổng thể và chương trình cụ thể.

Chương trình tổng thể lúc bấy giờ còn mang tính dự thảo, chương trình đơn cử đang soạn thảo. Vì vậy khi tiếp cận, làm quen với việc dạy học phát triển phẩm chất, năng lực người học, người cán bộ quản trị giáo dục, người dạy sẽ phát hiện ra nhiều yếu tố hoàn toàn có thể góp phần có ích cho dự thảo chương trình tổng thể lúc bấy giờ và chương trình đơn cử trong thời hạn tới .

5. Kết luận

Dạy học phát triển phẩm chất, năng lực người học được xem như một nội dung giáo dục, một giải pháp giáo dục như giải pháp dạy học nêu yếu tố, chiêu thức dạy học phát huy tính tích cực của học viên. Điểm khác nhau giữa những giải pháp là ở chỗ dạy học phát triển phẩm chất, năng lực người học có nhu yếu cao hơn, mức độ khó hơn, yên cầu người dạy phải có phẩm chất, năng lực giảng dạy nói chung cao hơn trước đây .Điều quan trọng hơn cả là nếu so sánh với những ý niệm dạy học trước đây, việc dạy học phát triển phẩm chất, năng lực sẽ làm cho việc dạy và việc học được tiếp cận gần hơn, sát hơn với tiềm năng hình thành và phát triển nhân cách con người .Sưu tầm – Nguồn NGƯT.TS. Phạm Văn Khanh, Phó quản trị Hội Khoa học Tâm lý – Giáo dục đào tạo Nước Ta

3/5 – ( 12 bầu chọn )

Source: https://vh2.com.vn
Category : Doanh Nhân