Networks Business Online Việt Nam & International VH2

Giáo trình NGÔN NGỮ MÔ TẢ PHẦN CỨNG VERILOG TS. Vũ Đức Lung ThS. Lâm Đức Khải Ks. Phan Đình Duy

Đăng ngày 08 November, 2022 bởi admin

Ngày đăng: 04/11/2014, 16:08

Ngày nay, khi mạch thiết kế với hàng triệu cổng logic được tích hợp trong một con Chip thì việc thiết kế mạch và đi dây kết nối bằng tay trở nên bất khả thi, chính từ lí do đó một khái niệm ngôn ngữ có mức độ trừu tượng cao dùng để mô tả thiết kế phần cứng được ra đời, đó chính là Verilog. Cùng với sự ra đời của ngôn ngữ mô tả phần cứng Verilog là hàng loạt các công cụ EDA (Electronic Design Automation) và CAD (Computer Aided Design) đã giúp cho những kĩ sư thiết kế phần cứng tạo nên những con Chip có độ tích hợp rất cao, tốc độ siêu việt và chức năng đa dạng. Giáo trình Ngôn ngữ mô tả phần cứng Verilog nhằm giúp sinh viên trang bị kiến thức về thiết kế vi mạch. Giáo trình tập trung vào mảng thiết kế các mạch số với mạch tổ hợp và mạch tuần tự. Giáo trình cũng giới thiệu 2012 ĐẠI HỌC QUỐC GIA THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHỆ THÔNG TIN oOo Giáo trình NGÔN NGỮ MÔ TẢ PHẦN CỨNG VERILOG Biên soạn: TS. Vũ Đức Lung ThS. Lâm Đức Khải Ks. Phan Đình Duy Lời nói đầu Ngày nay, khi mạch thiết kế với hàng triệu cổng logic được tích hợp trong một con Chip thì việc thiết kế mạch và đi dây kết nối bằng tay trở nên bất khả thi, chính từ lí do đó một khái niệm ngôn ngữ có mức độ trừu tượng cao dùng để mô tả thiết kế phần cứng được ra đời, đó chính là Verilog. Cùng với sự ra đời của ngôn ngữ mô tả phần cứng Verilog là hàng loạt các công cụ EDA (Electronic Design Automation) và CAD (Computer Aided Design) đã giúp cho những kĩ sư thiết kế phần cứng tạo nên những con Chip có độ tích hợp rất cao, tốc độ siêu việt và chức năng đa dạng. Giáo trình Ngôn ngữ mô tả phần cứng Verilog nhằm giúp sinh viên trang bị kiến thức về thiết kế vi mạch. Giáo trình tập trung vào mảng thiết kế các mạch số với mạch tổ hợp và mạch tuần tự. Giáo trình cũng giới thiệu về các bước cần thực hiện trong quá trình thiết kế vi mạch từ việc mô tả thiết kế, kiểm tra, phân tích cho đến tổng hợp phần cứng của thiết kế. Giáo trình Ngôn ngữ mô tả phần cứng Verilog dùng cho sinh viên chuyên ngành Kĩ thuật máy tính và sinh viên các khối điện tử. Để tiếp nhận kiến thức dễ dàng, sinh viên cần trang bị trước kiến thức về thiết kế số và hệ thống số. Giáo trình này được biên dịch và tổng hợp từ kinh nghiệm nghiên cứu giảng dạy của tác giả và ba nguồn tài liệu chính: IEEE Standard for Verilog Hardware Description Language, 2006; Verilog Digital System Design, Second Edition, McGraw-Hill; The Complete Verilog Book, Vivek Sagdeo, Sun Micro System, Inc. Nhằm cung cấp một luồng kiến thức mạch lạc, giáo trình được chia ra làm 9 chương: Chương 1: Dẫn nhập thiết kế hệ thống số với Verilog. Chương này sẽ giới thiệu lịch sử phát triển của ngôn ngữ mô tả phần cứng Verilog, bên cạnh đó một qui trình thiết kế vi mạch sử dụng ngôn ngữ mô tả phần cứng Verilog cũng được trình bày cụ thể ở đây. Chương 2: Trình bày các từ khóa được sử dụng trong môi trường mô tả thiết kế bởi Verilog. Chương 3: Trình bày các loại dữ liệu được sử dụng trong thiết kế mạch bởi Verilog, gồm hai loại dữ liệu chính đó là loại dữ liệu net và loại dữ liệu biến. Chương 4: Trình bày các toán tử cũng như các dạng biểu thức được hỗ trợ bởi Verilog. Chương 5: Giới thiệu cấu trúc của một thiết kế, phương thức sử dụng thiết kế con. Chương 6: Trình bày phương pháp thiết kế sử dụng mô hình cấu trúc, trong phương thức này, module thiết kế được xây dựng bằng cách gọi các module thiết kế nhỏ hơn và kết nối chúng lại. Chương 7: Trình bày phương thức thiết kế sử dụng mô hình RTL bởi phép gán nối tiếp và mô hình hành vi sử dụng ngôn ngữ có tính trừu tượng cao tương tự như ngôn ngữ lập trình. Phần thiết kế máy trạng thái sử dụng mô hình hành vi cũng được nêu ra trong chương này. Chương 8: Trình bày phương pháp thiết kế và sử dụng tác vụ và hàm. Chương 9: Giới thiệu các phương pháp kiểm tra chức năng của thiết kế. Do thời gian cũng như khối lượng trình bày giáo trình không cho phép tác giả đi sâu hơn về mọi khía cạnh của thiết kế vi mạch như phân tích định thời, tổng hợp phần cứng. Để có được những kiến thức này độc giả có thể tham khảo trong các tài liệu tham khảo mà giáo trình này đã cung cấp. Mặc dù nhóm tác giả đã cố gắng biên soạn kỹ lưỡng tuy nhiên cũng khó tránh khỏi những thiếu sót. Nhóm tác giả mong nhận được những đóng góp mang tính xây dựng từ quí độc giả nhằm chỉnh sửa giáo trình hoàn thiện hơn. Chương 1. Dẫn nhập thiết kế hệ thống số với Verilog 1 Chương 1. Dẫn nhập thiết kế hệ thống số với Verilog Khi kích thước và độ phức tạp của hệ thống thiết kế ngày càng tăng, nhiều công cụ hỗ trợ thiết kế trên máy tính (CAD) được sử dụng vào quá trình thiết kế phần cứng. Thời kì đầu, những công cụ mô phỏng và tạo ra phần cứng đã đưa ra phương pháp thiết kế, kiểm tra, phân tích, tổng hợp và tự động tạo ra phần cứng một cách phức tạp. Sự phát triển không ngừng của những công cụ thiết kế một cách tự động là do sự phát triển của những ngôn ngữ mô tả phần cứng (HDLs) và những phương pháp thiết kế dựa trên những ngôn ngữ này. Dựa trên những ngôn ngữ mô tả phần cứng (HDLs), những công cụ CAD trong thiết kế hệ thống số được phát triển và được những kĩ sư thiết kế phần cứng sử dụng rộng rãi. Hiện tại, người ta vẫn đang tiếp tục nghiên cứu để tìm ra những ngôn ngữ mô tả phần cứng tốt hơn. Một trong những ngôn ngữ mô tả phần cứng được sử dụng rộng rãi nhất đó là ngôn ngữ Verilog HDL. Do được chấp nhận rộng rãi trong ngành công nghiệp thiết kế số, Verilog đã trở thành một kiến thức được đòi hỏi phải biết đối với những kĩ sư cũng như sinh viên làm việc và học tập trong lĩnh vực phần cứng máy tính. Chương này sẽ trình bày những công cụ và môi trường làm việc có sẵn tương thích với ngôn ngữ Verilog mà một kĩ sư thiết kế có thể sử dụng trong qui trình thiết kế tự động của mình để giúp đẩy nhanh tiến độ thiết kế. Đầu tiên sẽ trình bày từng bước về thiết kế phân cấp, thiết kế mức cao từ việc mô tả thiết kế bằng ngôn ngữ Verilog đến việc tạo ra phần cứng của thiết kế đó. Những qui trình và những từ khóa chuyên môn cũng sẽ được minh họa ở phần này. Kế tiếp sẽ thảo luận những công cụ CAD hiện có tương thích với Verilog và chức năng của nó trong môi trường thiết kế tự động. Phần cuối cùng của chương này sẽ nói về một số đặc tính của Chương 1. Dẫn nhập thiết kế hệ thống số với Verilog 2 Verilog khiến nó trở thành một ngôn ngữ được nhiều kĩ sư thiết kế phần cứng lựa chọn. 1.1 Qui trình thiết kế số Trong thiết kế một hệ thống số sử dụng môi trường thiết kế tự động, qui trình thiết kế bắt đầu bằng việc mô tả thiết kế tại nhiều mức độ trừu tượng khác nhau và kết thúc bằng việc tạo ra danh sách các linh kiện cũng như các đường kết nối giữa các linh kiện với nhau (netlist) cho một mạch tích hợp với ứng dụng cụ thể (ASIC), mạch in (layout) cho một mạch tích hợp theo yêu cầu khách hàng (custom IC), hoặc một chương trình cho một thiết bị logic có khả năng lập trình được (PLD). Hình 1.1 mô tả từng bước trong qui trình thiết kế này. Bước đầu của thiết kế, một thiết kế sẽ được mô tả bởi sự hỗn hợp giữa mô tả ở mức độ hành vi (behavioural) Verilog, sử dụng những gói (module) thiết kế Verilog đã được thiết kế sẵn, và việc gán hệ thống các bus và wire để liên kết các gói thiết kế này thành một hệ thống hoàn chỉnh. Kĩ sư thiết kế cũng phải có trách nhiệm tạo ra dữ liệu để kiểm tra (testbench) xem thiết kế đúng chức năng hay chưa cũng như dùng để kiểm tra thiết kế sau khi tổng hợp. Việc kiểm tra thiết kế có thể thực hiện được bằng việc mô phỏng, chèn những kĩ thuật kiểm tra, kiểm tra thông thường hoặc kết hợp cả ba phương pháp trên. Sau bước kiểm tra đánh giá thiết kế (bước này được gọi là kiểm tra tiền tổng hợp (presynthesis verification)), thiết kế sẽ được tiếp tục bằng việc tổng hợp để tạo ra phần cứng thực sự cho hệ thống thiết kế cuối cùng (ASIC, custom IC or FPLD,…). Nếu hệ thống thiết kế là ASIC, thiết kế sẽ sẽ được sản xuất bởi nhà sản xuất khác; nếu là custom IC, thiết kế sẽ được sản xuất trực tiếp; nếu là FPLD, thiết kế sẽ được nạp lên thiết bị lập trình được. Sau bước tổng hợp và trước khi Chương 1. Dẫn nhập thiết kế hệ thống số với Verilog 3 phần cứng thực sự được tạo ra, một quá trình mô phỏng khác (hậu tổng hợp (postsynthesis)) phải được thực hiện. Việc mô phỏng này, ta có thể sử dụng testbench tương tự testbench đã sử dụng trong mô phỏng tiền tổng hợp (presynthesis). Bằng phương pháp này, mô hình thiết kế ở mức độ hành vi và mô hình phần cứng của thiết kế được kiểm tra với cùng dữ liệu ngõ vào. Sự khác nhau giữa mô phỏng tiền tổng hợp và hậu tổng hợp đó là mức độ chi tiết có thể đạt được từ mỗi loại mô phỏng. Hình 1.1 Luồng thiết kế ASIC Mô tả thiết kế dùng Verilog module flipflop (q,d,clk); … always(posedge clk) … endmodule Mô phỏng tiền tổng hợp: dùng Testbench tạo dạng sóng – Kiểm tra chức năng – Kiểm tra định thời Phân tích – T ạo ra một d ữ liệu trung gian Tổng hợp – Đưa về hàm Boole – Rút gọn biểu thức – T ạo ra phần cứng đư ợc kết nối bởi các linh ki ện c ơ b ản Đặt cell và đi kết nối – Tối ưu di ện tích – Tối ưu kết nối Phân tích timing – Chỉ ra thời gian tr ì hoãn trên t ừng path của mạch Mô phỏng hậu tổng hợp: dùng Testbench tạo dạng sóng – Kiểm tra chức năng – Kiểm tra định thời Nạp thiết kế lên FPGA Tạo ra ASIC netlist tới mức cổng transistor Tạo ra layout đ ể chế tạo Chip in out in out 2.1ns Chương 1. Dẫn nhập thiết kế hệ thống số với Verilog 4 Những phần tiếp theo sẽ mô tả tỉ mỉ về mỗi khối trong Hình 1.1 1.1.1 Dẫn nhập thiết kế Bước đầu tiên trong thiết kế hệ thống số là bước dẫn nhập thiết kế. Trong bước này, thiết kế được mô tả bằng Verilog theo phong cách phân cấp từ cao xuống thấp (top-down). Một thiết kế hoàn chỉnh có thể bao gồm những linh kiện ở mức cổng hoặc mức transistor, những khối (module) phần cứng có chức năng phức tạp hơn được mô tả ở mức độ hành vi, hoặc những linh kiện được liệt kê bởi cấu trúc bus. Do những thiết kế Verilog ở mức cao thường được mô tả ở mức độ mà tại đó nó mô tả hệ thống những thanh ghi và sự truyền dữ liệu giữa những thanh ghi này thông qua hệ thống bus, việc mô tả hệ thống thiết kế ở mức độ này được xem như là mức độ truyền dữ liệu giữa các thanh ghi (RTL). Một thiết kế hoàn chỉnh được mô tả như vậy sẽ tạo ra được phần cứng tương ứng thực sự rõ ràng. Những cấu trúc thiết kế Verilog ở mức độ RTL sử dụng những phát biểu qui trình (producedural statements), phép gán liên tục (continuous assignments), và những phát biểu gọi sử dụng khối (module) đã xây dựng sẵn. Những phát biểu qui trình Verilog (procedural statements) được dùng để mô tả mức độ hành vi ở mức cao. Một hệ thống hoặc một linh kiện được mô tả ở mức độ hành vi thì tương tự với việc mô tả trong ngôn ngữ phần mềm. Ví dụ, chúng ta có thể mô tả một linh kiện bằng việc kiểm tra điều kiện ngõ vào của nó, bật cờ hiệu, chờ cho đến khi có sự kiện nào đó xảy ra, quan sát những tín hiệu bắt tay và tạo ra ngõ ra. Mô tả hệ thống một cách qui trình như vậy, cấu trúc if-else, case của Verilog cũng như những ngôn ngữ phần mềm khác đều sử dụng như nhau. Những phép gán liên tục (continuous assignment) trong Verilog là những phép gán cho việc thể hiện chức năng những khối logic, những phép Chương 1. Dẫn nhập thiết kế hệ thống số với Verilog 5 gán bus, và mô tả việc kết nối giữa hệ thống bus và các chân ngõ vào và ngõ ra. Kết hợp với những hàm Boolean và những biểu thức có điều kiện, những cấu trúc ngôn ngữ này có thể được để mô tả những linh kiện và hệ thống theo những phép gán thanh ghi và bus của chúng. Những phát biểu gọi sử dụng khối Verilog đã được thiết kế sẵn (instantiantion statements) được dùng cho những linh kiện mức thấp trong một thiết kế ở mức độ cao hơn. Thay vì mô tả ở mức độ hành vi, chức năng, hoặc bus của một hệ thống, chúng ta có thể mô tả một hệ thống bằng Verilog bằng cách kết nối những linh kiện ở mức độ thấp hơn. Những linh kiện này có thể nhỏ như là mức cổng hay transistor, hoặc có thể lớn như là một bộ vi xử lí hoàn chỉnh. 1.1.2 Testbench trong Verilog Một hệ thống được thiết kế dùng Verilog phải được mô phỏng và kiểm tra xem thiết kế xem đã đúng chức năng chưa trước khi tạo ra phần cứng. Trong quá trình chạy mô phỏng này, những lỗi thiết kế và sự không tương thích giữa những linh kiện dùng trong thiết kế có thể được phát hiện. Chạy mô phỏng một thiết kế đòi hỏi việc tạo ra một dữ liệu ngõ vào kiểm tra và quá trình quan sát kết quả sau khi chạy mô phỏng, dữ liệu dùng để kiểm tra này được gọi là testbench. Một testbench sử dụng cấu trúc mức cao của Verilog để tạo ra dữ liệu kiểm tra, quan sát đáp ứng ngõ ra, và cả việc bắt tay giữa những tín hiệu trong thiết kế. Bên trong testbench, hệ thống thiết kế cần chạy mô phỏng sẽ được gọi ra (instantiate) trong testbench. Dữ liệu testbench cùng với hệ thống thiết kế sẽ tạo ra một mô hình mô phỏng mà sẽ được sử dụng bởi một công cụ mô phỏng Verilog. Chương 1. Dẫn nhập thiết kế hệ thống số với Verilog 6 1.1.3 Đánh giá thiết kế Một nhiêm vụ quan trọng trong bất kì thiết kế số nào cũng cần đó là đánh giá thiết kế. Đánh giá thiết kế là quá trình mà người thiết kế sẽ kiểm tra thiết kế của họ có sai sót nào có thể xảy ra trong suốt quá trình thiết kế hay không. Một sai sót thiết kế có thể xảy ra do sự mô tả thiết kế mơ hồ, do sai sót của người thiết kế, hoặc sử dụng không đúng những khối trong thiết kế. Đánh giá thiết kế có thể thực hiện bằng mô phỏng, bằng việc chèn những kĩ thuật kiểm tra, hoặc kiểm tra thông thường. 1.1.3.1 Mô phỏng Chạy mô phỏng dùng trong việc đánh giá thiết kế được thực hiện trước khi thiết kế được tổng hợp. Bước chạy mô phỏng này được hiểu như mô phỏng ở mức độ hành vi, mức độ RTL hay tiền tổng hợp. Ở mức độ RTL, một thiết kế bao gồm xung thời gian clock nhưng không bao gồm trí hoãn thời gian trên cổng và dây kết nối (wire). Chạy mô phỏng ở mức độ này sẽ chính xác theo xung clock. Thời gian của việc chạy mô phỏng ở mức độ RTL là theo tín hiệu xung clock, không quan tâm đến những vấn đề như: nguy hiểm tiềm ẩn có thể khiến thiết kế bị lỗi (hazards, glitch), hiện tượng chạy đua không kiểm soát giữa những tín hiệu (race conditions), những vi phạm về thời gian setup và hold của tín hiệu ngõ vào, và những vấn đề liên quan đến định thời khác. Ưu điểm của việc mô phỏng này là tốc độ chạy mô phỏng nhanh so với chạy mô phỏng ở mức cổng hoặc mức transistor. Chạy mô phỏng cho một thiết kế đòi hỏi dữ liệu kiểm tra. Thông thường trong môi trường mô phỏng Verilog sẽ cung cấp nhiều phương pháp khác nhau để đưa dữ liệu kiểm tra này vào thiết kế để kiểm tra. Dữ liệu kiểm tra có thể được tạo ra bằng đồ họa sử dụng những công cụ soạn […]… với Verilog 3 Nêu sự khác biệt giữa ngôn ngữ mô tả phần cứng nói chung (ngôn ngữ Verilog HDL nói riêng) và ngôn ngữ lập trình nói chung (ngôn ngữ C nói riêng) 4 Tìm hiểu sự khác biệt giữa hai loại ngôn ngữ mô tả phần cứng Verilog HDL và VHDL 5 Quá trình tổng hợp (synthesis) là gì? 6 Verilog HDL có thể được sử dụng để mô tả mạch tương tự (analog) trong phần cứng không ? 7 Tìm kiếm 3 công cụ mô phỏng Verilog. .. tin 1.2.2.7 PLI Công cụ tương tác ngôn ngữ lập trình (PLI) của Verilog cung cấp một môi trường cho việc truy xuất cấu trúc dữ liệu Verilog sử dụng một thư viện chứa các hàm của ngôn ngữ C 1.2.3 Ngôn ngữ Verilog Ngôn ngữ Verilog HDL đáp ứng tất cả những yêu cầu cho việc thiết kế và tổng hợp những hệ thống số Ngôn ngữ này hỗ trợ việc mô tả cấu trúc phân cấp của phần cứng từ mức độ hệ thống đến mức cổng… Verilog 1.1.7 Tạo linh kiện phần cứng Bước cuối cùng trong qui trình thiết kế tự động dựa trên Verilog đó là tạo ra phần cứng thực sự cho thiết kế Bước này có thể tạo ra một netlist dùng để sản xuất ASIC, một chương trình để nạp vào FPLD, hay một mạch in cho mạch IC 1.2 Ngôn ngữ phần cứng Verilog (Verilog HDL) Trong phần trước, ta đã trình bày từng bước thiết kế ở mức độ RTL từ một mô tả thiết kế Verilog. .. hơn và những môi trường thiết kế đồng bộ hơn 1.4 Bài tập 1 Verilog là gì ? Tại sao ta phải sử dụng ngôn ngữ mô tả phần cứng Verilog trong thiết kế Chip? 2 Tìm hiểu môi trường thiết kế trên FPGA là QuartusII của Altera và tìm hiểu môi trường mô phỏng và môi trường tổng hợp của nó Hãy liên tưởng so sánh môi trường thiết kế này với môi trường mô phỏng và tổng hợp mà đã được trình bày trong phần này 20… (coverage) chỉ ra bao nhiêu phần trăm đặc tính của thiết kế đã được kiểm tra 9 Chương 1 Dẫn nhập thiết kế hệ thống số với Verilog 1.1.4 Biên dịch và tổng hợp thiết kế Tổng hợp là quá trình tạo ra phần cứng tự động từ một mô tả thiết kế phần cứng tương ứng rõ ràng Một mô tả phần cứng Verilog dùng để tổng hợp không thể bao gồm tín hiệu và mô tả định thời ở mức cổng, và những cấu trúc ngôn ngữ khác mà không dịch… chi tiết về định thời trong thiết kế Hình 1.4 mô tả quá trình biên dịch và mô tả hình ảnh kết quả ngõ ra của mỗi bước biên dịch Như trên hình, ngõ vào của bước này là một mô tả 10 Chương 1 Dẫn nhập thiết kế hệ thống số với Verilog phần cứng bao gồm những mức độ mô tả khác nhau của Verilog, và kết quả ngõ ra của nó là một phần cứng chi tiết cho thiết bị phần cứng mục đích như FPLD hay để sản xuất chip… độ trừu tượng cao hơn, những cấu trúc mô tả sự lặp lại, cũng như thêm một số đặc tính vào phiên bản này Quá trình cải tiến chuẩn này vẫn đang được tiếp tục với sự tài trợ của IEEE 1.2.2 Những đặc tính của Verilog Verilog là một ngôn ngữ mô tả phần cứng dùng để đặc tả phần cứng từ mức transistor đến mức hành vi Ngôn ngữ này hỗ trợ những cấu trúc định thời cho việc mô phỏng định thời ở mức độ chuyển mạch… có thể được sử dụng để mô tả thanh ghi với những tín hiệu xung clock và tín hiệu reset khác nhau 1.2.2.5 Mức độ hành vi Những khối qui trình (procedural blocks) của Verilog cho phép mô tả thuật toán của những cấu trúc phần cứng Những cấu trúc này tương tự với ngôn ngữ lập trình phần mềm nhưng có khả năng mô tả phần cứng 1.2.2.6 Những tiện ích hệ thống Những tác vụ hệ thống trong Verilog cung cấp cho… thống đến mức cổng hoặc đến cả mức công tắc chuyển mạch Verilog cũng hỗ trợ mạnh tất cả các mức độ mô tả việc định thời và phát hiện lỗi Việc định thời và đồng bộ mà được đòi hỏi bởi phần cứng sẽ được chú trọng một cách đặc biệt Trong Verilog, một linh kiện phần cứng được mô tả bởi một cấu trúc ngôn ngữ “khai báo module” Sự mô tả một module sẽ mô tả danh sách những ngõ vào và ngõ ra của linh kiện cũng… Gateway Design Automation và những công cụ dựa trên Verilog của hãng sau này được mua bởi Cadence Design System Từ sau đó, Cadence đóng vai trò hết sức quan trọng trong việc phát triển cũng như phổ biến ngôn ngữ mô tả phần cứng Verilog 15 Chương 1 Dẫn nhập thiết kế hệ thống số với Verilog Vào năm 1987, VHDL trở thành một chuẩn ngôn ngữ mô tả phần cứng của IEEE Bởi do sự hỗ trợ của Bộ quốc phòng (DoD),

Source: https://vh2.com.vn
Category : Tin Học