Tác động của các gia tộc doanh nhân đến sự phát triển của Hàn Quốc ngày nay

TAÏP CHÍ KHOA HOÏC ÑAÏI HOÏC SAØI GOØN Soá 8(33) – Thaùng 10/2015

Tác động của các gia tộc doanh nhân đến sự phát triển
của Hàn Quốc ngày nay
Impact of business families on the development of South Korea today

ThS. Lê Thị Việt Hà
Trường Đại học Kinh tế – Đại học Quốc gia Hà Nội

M.BA. Le Thi Viet Ha
University of Economics and Business – National University Ha Noi City

Tóm tắt
Vai trò quan trọng của các gia tộc doanh nhân đối với xã hội là không thể phủ nhận. Nghiên cứu vấn đề
gia tộc doanh nhân dưới các góc độ: văn hóa, chính trị, lịch sử, kinh tế… là một cái nhìn tổng quát và đa
chiều. Bài viết chỉ ra những mặt tích cực, tiêu cực của một số gia tộc doanh nhân Hàn Quốc và những
tác động nhất định của nó đến xã hội. Sự phát triển của gia tộc họ Lee trong đế chế Samsung là minh
chứng sinh động nhất cho vấn đề này. Từ những ưu, nhược điểm của các gia tộc doanh nhân Hàn Quốc,
bài viết cũng rút ra bài học cho các gia tộc doanh nhân Việt Nam hiện nay trong quá trình hội nhập quốc
tế.
Từ khóa: Chaebol, gia tộc doanh nhân, văn hóa kinh doanh, văn hóa doanh nhân, gia đình trị, tính gia
trưởng…
Abstract
The important role of business families to society is undeniable. Researching on business families issues
under some aspects like: culture, politics, history, economics… is an overall and multi-dimensional
approach. The article points out the positive aspects as well as negative aspects of some Korean
business families and its impact on society. The development of Lee Family in their Empire Samsung is
the most typical evidence for this issue. From the strengths and weaknesses of the Korean business
families, the article also shows some lessons for Viet Nam business families in the process of
international integration today.
Keywords: Cheabol, business families, business culture, entrepreneur culture, nepolism, paternalistic…

1. Mở đầu điều hết sức quan trọng.
Gia tộc doanh nhân là một khối tập Trong xã hội phong kiến Hàn Quốc,
hợp sức mạnh kinh tế, thúc đẩy sự phát thương nhân không được coi trọng, chỉ là
triển của đất nước. Khơi gợi và dựa vào hạng xếp cuối trong thứ bậc Sỹ(사 ) –
tiềm năng từ khối sức mạnh này là điều cần Nông(농 ) – Công(공 )– Thương(상 ). Tuy
thiết và quan trọng. Tìm hiểu về các gia tộc nhiên, lịch sử sang trang kể từ sau Thế
doanh nhân Hàn Quốc để rút ra bài học xây chiến thứ 2, do nhu cầu xây dựng đất nước,
dựng các tập đoàn “gia đình trị” Việt Nam, hồi phục nền kinh tế kiệt quệ sau chiến
góp phần xây dựng đất nước phát triển là tranh, vai trò của doanh nhân liên tục được

77
đề cao hết mức. Trong những năm 60, một vị Chủ tịch nắm giữ mọi quyền lực.
Tổng thống Park Chung Hee đã có nhiều Họ vừa là quản lý, vừa là chủ sở hữu của
chính sách ưu tiên cho các doanh nghiệp, toàn bộ tập đoàn. Chẳng hạn như Samsung
thậm chí “nuông chiều” các doanh nhân. Group – Cheabol lớn nhất Hàn Quốc,
Sau năm 1990, khi Hàn Quốc trở thành không chỉ chuyên về lĩnh vực điện tử mà
một trong bốn “Con rồng Châu Á” cùng đầu tư vào cả mảng tài chính – bảo hiểm,
Singapore, Đài Loan, Hồng Kông thì các khách sạn, bán lẻ, giải trí… Tập đoàn này
Tổng thống khi đó cũng không quên nhắc do nhà họ Lee nắm quyền điều hành kinh
tới vai trò đầu tàu của các tập đoàn lớn với doanh gần hết. Chaebol ở Hàn Quốc là một
sự xuất hiện thêm của thế hệ doanh nhân mô hình khác biệt so với thế giới, khó có
thứ hai của các Chaebol. Có thể thấy rằng, thể tìm thấy một mô hình kinh doanh nào
ở Hàn Quốc, chỉ có duy nhất gia đình ông tương tự. Ban đầu, Chaebol cũng tương đối
Park Chung Hee có đến hai người làm giống mô hình Zaibatsu của Nhật. Tuy
Tổng thống. Trong khi Park cha (Park nhiên, với Zaibatsu “gia đình trị” không có
Chung Hee) “dung dưỡng”, “thỏa hiệp” với nghĩa là toàn người cùng huyết thống nắm
các Chaebol bao nhiêu thì nay, Park con mà chỉ cần là người có quan hệ gần gũi là
(Park Geun Hye) lại có nhiều chính sách được. Zaibatsu giải tán sau chiến tranh thế
“mạnh tay” với các Chaebol bấy nhiêu. giới thứ hai và kế vị Zaibatsu ngày nay là
Những câu chuyện “thâm cung bí sử” những liên minh công ty lỏng lẻo, không
của các gia tộc bề thế này chưa bao giờ hết phải là những tập đoàn tập trung như
nóng tại xứ sở Kim Chi. Đằng sau mỗi Chaebol. Ngay cả ở châu Âu cũng không
quyết định của ông chủ tập đoàn là biết bao có các tập đoàn lớn như Cheabol và chính
sự toan tính hay là một động cơ chính trị sách quản lý, sở hữu được phân chia rất
nào đó. Sự thành bại của mỗi đế chế kinh chặt chẽ.
doanh luôn đánh dấu bước ngoặt lớn cho Có một số ít gia tộc đã có đến bốn đời
một Đảng phái chính trị nhất định. làm kinh doanh, nhưng chủ yếu là ba đời.
2. Đặc điểm của các gia tộc doanh nhân * Thế hệ doanh nhân đầu tiên
Hàn Quốc Có thể nói, một nửa thời gian đầu trong
Đặc điểm chung của các gia tộc doanh sự nghiệp của lớp doanh nhân đầu tiên mang
nhân ở Hàn Quốc là tính “gia trưởng” [1]. trong mình một hoài bão kinh doanh kháng
Điều này thể hiện ở kiểu quản lý “gia đình Nhật, có lòng yêu nước da diết, hết lòng
trị” mà ở đó, công ty như một gia đình: phụng sự quốc gia, quốc dân và nhân loại.
người chủ công ty cũng là người chủ gia Đến khi đất nước “hóa rồng” và cất cánh thì
đình; có sự duy trì huyết thống; tính tôn ty họ vẫn miệt mài làm việc thậm chí quên đi
trật tự; coi trọng đẳng cấp. hưởng thụ cho bản thân, khác hẳn với lớp
Tất cả các vị trí chủ chốt trong một doanh nhân thời kỳ hội nhập: “làm việc
Chaebol [2] đều thuộc về họ hàng thân nhưng không quên hưởng thụ”. Do đặc điểm
thích của chủ tịch. Một Chaebol không chỉ của thời kỳ hậu chiến là phải chú trọng phục
là một tập đoàn gia tộc, thuộc sự sở hữu hồi nền kinh tế nên các hoạt động kinh doanh
của một dòng họ, mà còn phải là một thường tập trung phát triển về quy mô, mở
doanh nghiệp với ít nhất hai lĩnh vực kinh rộng về số lượng. Nhìn chung, họ có học vấn
doanh riêng biệt. Mặt khác, Chaebol bao không cao, kinh doanh tự phát, không bài bản.
gồm rất nhiều công ty với các giao dịch nội Phần lớn tự tay gây dựng sự nghiệp, ít được
bộ mạnh mẽ. Tất cả đều được quản lý bởi thừa kế tài sản gia đình để lại. Đặc biệt thế hệ

78
này nhận được nhiều ưu ái từ Chính phủ. Tiêu lập các tập đoàn lớn. Rất nhiều người trong
biểu là: Lee Byung Chul – 이병철(Samsung) số họ là những trí thức làm kinh doanh, có
[3], Chung Ju Yung – 정주영 (Hyundai) [4], tư tưởng tiến bộ; đa phần được thừa hưởng
Koo In Hwoi – 구인회 (LG) [5], Park Tae khối tài sản lớn từ khi còn trẻ. Cũng như
Joon – 박태준 (Posco) [6], Shin Kyuk Ho – thế hệ trước, họ có điều kiện được tu
신격호 (Lotte) [7], Cho Choong Hoon – nghiệp ở nước ngoài nhiều hơn. Họ lớn lên
조중훈 (Hanjin) [8]… và chứng kiến công việc kinh doanh của
* Thế hệ doanh nhân thứ hai ông và cha mỗi ngày, cộng thêm kiến thức
Bắt đầu từ thế hệ này, có nhiều tỷ phú học hỏi ở các trường danh giá nước ngoài
với khối tài sản từ 1 tỷ USD trở lên được cũng giúp họ có được lợi thế rất lớn. Tuy
Forbes vinh danh. Thế hệ doanh nhân thứ nhiên, là thế hệ kinh doanh thứ ba nên họ
hai có nhiều thuận lợi hơn thế hệ cha chú thường bị so sánh với thế hệ cha, ông của
của họ. Đặc điểm của thế hệ này là: Khởi họ, việc vượt qua cái bóng thành công của
nghiệp với một bệ đỡ kinh tế vững chắc từ các thế hệ trước để sao cho không chỉ kinh
gia đình, sớm được kế thừa những thành doanh thành công mà còn ghi lại nhiều dấu
quả cha mẹ để lại. Hai là, do tính chất “gia ấn trong xã hội là một áp lực lớn đặt lên vai
trưởng” đặc trưng của văn hóa doanh những người trẻ này.
nghiệp Hàn Quốc nên các tập đoàn lớn Mặt trái của thế hệ doanh nhân thứ ba
hoạt động theo kiểu “gia đình trị”, người này là được nắm giữ chức vụ cao khi còn
lãnh đạo tập đoàn phải là những người quá trẻ. Sinh ra trong một gia đình Chaebol
trong gia đình, có chung huyết thống. Ba nghiễm nhiên sẽ có một chức vị lãnh đạo
là, vẫn nhận được sự “nuông chiều” của trong các tập đoàn. Theo Liên đoàn tuyển
Chính phủ vì công lao to lớn với đất nước dụng Hàn Quốc, 28 người cháu của 15 nhà
của các đế chế Chaebol từ thế hệ trước nên sáng lập Chaebol lớn nhất nước đều giữ các
họ hay cậy thế, coi thường pháp luật, câu vị trí cao cấp trong các công ty thành viên
kết làm lũng đoạn thị trường. Bốn là, mặc từ khi chưa tròn 30 tuổi và được đề bạt vào
dù dính vào nhiều vụ bê bối về kinh tế ban lãnh đạo sau 3 năm. Trong khi một
nhưng đây mới là thế hệ tạo nên các tập nhân viên bình thường phải mất ít nhất 22
đoàn đẳng cấp thế giới, đưa các sản phẩm năm để có chân trong ban điều hành. Xã
của Hàn Quốc vượt ra xa khỏi biên giới hội Hàn Quốc hiện nay đang lo sợ rằng thế
lãnh thổ đến với toàn cầu. Vai trò của thế hệ thứ ba là những người trưởng thành
hệ này không chỉ là giữ gìn thành quả kinh trong “nhà kính”, không có khả năng giao
doanh từ thế hệ trước để lại mà còn nâng tiếp và cảm thông với những người xuất
những giá trị ấy lên tầm cao mới. Những thân từ các hoàn cảnh khác nhau. Trong khi
con người xuất sắc đó là: Lee Kun Hee – thế hệ thứ nhất và thứ hai đã trải qua hoàn
이건희 (Samsung) [9], Chung Mong Koo cảnh khó khăn để gây dựng sự nghiệp. Thời
điểm cuộc bầu cử tổng thống Hàn Quốc
– 정몽구(Hyundai) [10], Koo Ja Kyung –
diễn ra năm 2012 cũng là lúc các Chaebol
구자경 (LG) [11], Shin Dong Bin – rục rịch chuẩn bị chuyển giao quyền lực
신동빈 (Lotte) [12], Cho Yang Ho – cho thế hệ thứ ba. Con cháu trong các
조양호 (Hanjin) [13]… Chaebol đều được trang bị các kỹ năng và
* Thế hệ doanh nhân thứ ba kiến thức chuyên môn, được bổ nhiệm vào
Thế hệ doanh nhân thứ ba hầu hết là các vị trí quan trọng trước khi đảm nhận cả
cháu nội, cháu ngoại của những nhà sáng một tập đoàn lớn trong tương lai.

79
Đến thế hệ này, việc duy trì kinh nghiệp báo quốc”; Chủ tịch Hyundai với
doanh theo huyết thống đã thay đổi ít “Tiến bộ, sáng tạo và kinh tế”; Chủ tịch
nhiều. Theo nghiên cứu của chúng tôi, đây Posco với “Sắt thép báo quốc [15]…
sẽ là một điều tất yếu trong tương lai. Bởi Điều tốt đẹp hơn nữa là sau vài chục
lẽ, khi giám đốc đã trở thành một nghề và năm, hậu duệ đời thứ hai, thứ ba của những
nhất là khi những người trong dòng họ nhà sáng lập này lại tiếp nối được nghiệp
không đủ năng lực gánh vác thì để đảm bảo kinh doanh của gia đình và lại cống hiến
cho vận hành kinh doanh được tốt nhất, các cho đất nước. Hàng năm, các Chaebol này
gia tộc doanh nhân cũng nên thuê người đã đóng góp 70% cho GDP toàn quốc.
ngoài vào lãnh đạo (thậm chí thuê người Trong đó, Samsung chiếm đến 20% GDP.
nước ngoài) và chỉ nên giữ vai trò cổ đông Về chính trị, có những doanh nhân
chiến lược. Đến thế hệ này, xuất hiện nhiều không chỉ thành công trên thương trường
“bóng hồng” khuấy đảo thương trường mà còn rất thành công trên chính trường.
[14]. Họ là những ái nữ trong các gia tộc Người giữ chức vụ cao nhất trong Chính
kinh doanh lớn, xinh đẹp, giỏi giang và phủ là Tổng thống Lee Myung Bak
quyền lực. (이명박) [16], ông từng là Chủ tịch Công
3. Ảnh hưởng của một số gia tộc ty Xây dựng Hyundai. Tiếp theo là Thủ
doanh nhân đối với xã hội Hàn Quốc tướng Park Tae Joon – cựu Chủ tịch Posco,
3.1. Những ảnh hưởng tích cực người đã biến Hàn Quốc từ một nước
Ảnh hưởng tích cực lớn nhất của các không có thép trở thành một cường quốc
gia tộc doanh nhân Hàn Quốc đến xã hội là về thép trên thế giới. Nhà sáng lập Hyundai
“tạo ra trào lưu, dẫn dắt xu hướng” làm – Chung Ju Yung cũng từng là ứng cử viên
giàu. Sức mạnh kinh tế quá lớn của các tập Tổng thống. Có một số doanh nhân khác
đoàn này đã khiến cho lớp người trẻ trong giữ vị trí nghị sỹ Quốc hội như: Chung
xã hội chỉ muốn làm việc cho Chaebol, Mong Joon (정몽준) [17], Sung Wan Jong
hàng ngày được “mặc áo vest và thắt cà
(성완종) [18] – thành viên Đảng Thế giới
vạt” đi làm. Và ngược lại, làm việc cho
Chaebol mới được xã hội thừa nhận là mới; Kim Yong Ik (김용익) [19] – thành
những người giỏi nhất. Trong một xã hội viên Đảng Liên hiệp dân chủ tân chính
đề cao đẳng cấp như Hàn Quốc, áp lực với trị… Với ưu thế là những doanh nhân,
những người không giỏi kiếm tiền là điều những chính khách này đã đưa ra những
đáng xấu hổ thế nên ai ai cũng phải cố chính sách phát triển tốt, bình ổn được nền
gắng để không bị chê bai. kinh tế trong nước. Ví dụ như: Tổng thống
Cụ thể, những gia tộc doanh nhân này Lee Myung Bak nổi tiếng với học thuyết
đã đóng góp công sức cho đất nước trên kinh tế Mbnomics [20]. Những vị chính
nhiều lĩnh vực khác nhau. khách – doanh nhân này không chỉ hoàn
Về kinh tế, những gia tộc doanh nhân thành tốt vai trò trong nhiệm kỳ của mình
giàu có là lực lượng chính đóng góp vào sự mà sau khi thoái vị, họ vẫn trở thành những
thành công “thần kỳ Hàn Quốc” ngày hôm nhà tư vấn chính sách tốt cho Chính phủ, là
nay. Xây dựng đất nước Hàn Quốc từ đống cầu nối của Chính phủ với các nước bên
đổ nát sau chiến tranh phải kể đến công sức ngoài.
của một số nhà sáng lập tập đoàn, với nhiệt Về ngoại giao, người góp phần tích
huyết và lòng yêu nước cháy bỏng. Đó là: cực nhất thúc đẩy hòa bình trên bán đảo
Chủ tịch Samsung với khẩu hiệu: “Sản Triều Tiên là nhà sáng lập Hyundai- Chung

80
Ju Yung. Có thể vì lý do ông là người Bắc ân xá. Việc làm này đã dấy lên dư luận
Triều Tiên nên mong muốn nỗ lực hàn gắn rằng Samsung là “bất khả xâm phạm” vì
vết thương hai miền mãnh liệt hơn những nắm giữ quyền lực kinh doanh quá lớn.
người khác (xem mục 3.3.1.2). Trên các Ngoài ra, còn một số nhân vật liên
phương diện khác như: vận động hành lang quan đến những vụ án kinh tế khác như:
để Hàn Quốc tổ chức các sự kiện thể thao Chung Mong Hun (Hyundai) biển thủ tiền
quy mô tầm cỡ thế giới (World Cup, bất hợp pháp hỗ trợ chính sách Ánh dương
Olympic…) phải kể đến công sức của của của tổng thống Kim Dae Chung (2003);
những người như: Chung Ju Yung, Lee Kim Seung Youn (Hanwha) bị buộc tội hối
Kun Hee… Ngoài ra, do có sẵn mối quan lộ (2004) và biển thủ 300 tỷ won của công
hệ về kinh tế với Chính phủ các nước khác ty (2012); Chey Tae Won (SK) biển thủ 50
nên một vài ông chủ Chaebol cũng là tỷ won của công ty (2012); Lee Jay Hyun
những nhịp cầu kết nối mối quan hệ ngoại (CJ) trộm cắp và tham ô (2014); Sung Wan
giao với các nước lớn. Jong (Keangnam) biển thủ 80 tỷ won tiền
Về trách nhiệm xã hội, đa phần các gia trợ cấp của Chính phủ (2015)…
tộc doanh nhân đều có ý thức thực hiện Gia đình trị khiến các lãnh đạo
công tác trách nhiệm xã hội như: giúp đỡ Chaebol tự cho mình là những “ông vua”
người có hoàn cảnh khó khăn, tài trợ cho trong các “đế chế” của họ. Thế hệ doanh
ngành giáo dục, văn hóa; cùng Chính phủ nhân thứ ba làm ăn có phần thận trọng và
thực hiện việc đảm bảo đời sống, công ăn bài bản hơn nhưng do được sống trong
việc làm cho người lao động… Cũng có “nhung lụa” từ nhỏ và được đề bạt lên làm
một vài gia tộc, vì muốn lưu danh cho hậu quản lý khi tuổi đời còn quá trẻ nên dẫn
thế nên tự thành lập và điều hành các quỹ đến việc thiếu kinh nghiệm quản lý, ít đồng
của riêng mình. Chẳng hạn như: quỹ Ho cảm với cấp dưới và khó truyền cảm hứng
Am (nhà họ Lee – Samsung), quỹ Asan đến những người khác. Họ được cho là
(nhà họ Chung – Hyundai), quỹ Yeon Am không sinh vào thời kỳ gian khổ như cha
(nhà họ Koo – LG)… ông họ nên không hiểu được cuộc sống của
3.2. Những ảnh hưởng tiêu cực những người bình thường và hay đưa ra
Sự lũng đoạn của các Chaebol làm những “quyết định máy lạnh” (thiếu tính
cho đời sống chính trị bị đảo lộn, nạn tham thực tế và lạnh lùng). Họ không chiếm
nhũng, hối lộ gia tăng do các Chaebol dùng được cảm tình của nhân viên công ty bằng
sức mạnh của mình ép buộc Chính phủ, các cha, ông họ. Thế hệ này tự cho mình là
nhà làm luật tạo điều kiện cho mình. những cậu ấm, cô chiêu, có phần kiêu
Thế hệ doanh nhân thứ nhất và thứ hai ngạo, coi thường người khác.
do được sự “cưng chiều” của Chính phủ Điển hình là vụ Cho Hyun A (조현아)
nên coi thường pháp luật. Điển hình nhất là hay còn gọi là Heather Cho (Phó Chủ tịch
những vụ tham nhũng, hối lộ, buôn lậu của Korean Air). Ngày 5/12/2014, trên chuyến
nhà họ Lee, trong đó có: Lee Byung Chul, bay từ New York về Seoul, do không hài
Lee Kun Hee (xem mục 4). Samsung từng lòng với thái độ phục vụ của tiếp viên Kim
rơi vào một vụ bê bối tham nhũng lớn năm Do Hee, Cho đã mắng chửi, bắt nhân viên
2007 do hối lộ các chính khách, các nhà quỳ gối xin lỗi và cho thôi việc. Sau đó,
hành pháp và các quan chức. Lãnh đạo cấp Cho bắt máy bay quay lại để đuổi tiếp viên
cao của tập đoàn đã bị truy tố và nhận án tù xuống, khiến hành trình chuyến bay trễ 11
treo. Tuy nhiên sau đó lại được Tổng thống phút so với dự kiến ban đầu. Bà Cho có thể

81
la mắng thành viên phi hành đoàn vì phục trào khi trong cuộc họp ngày 27/7/2015,
vụ sai quy trình với tư cách là phó Chủ cha Shin Kyuk Ho (Nhà sáng lập, Chủ tịch
tịch, nhưng luật hàng không nêu rõ, cơ danh dự) đề nghị Shin Dong Bin – con thứ 3
trưởng mới là người giám sát phi hành (Chủ tịch kiêm Giám đốc điều hành) từ
đoàn. Đáng lẽ ra bà ấy phải chấp hành các chức. Ngay ngày hôm sau, Shin Dong Bin
quy tắc với tư cách là hành khách và bà ấy đã triệu tập, thuyết phục Hội đồng quản trị
đã vượt quá quyền hạn của mình. Hành sai thải cha mình rời khỏi ghế Chủ tịch và
động này của Cho đã xúc phạm nhân đã thành công. Shin Dong Joo – con thứ 2
phẩm, làm nhục người khác; vi phạm (Phó Chủ tịch) đã lên tiếng tố cáo em mình
nghiêm trọng Luật Hàng không quốc tế và thao túng số liệu, giấu giếm cha các khoản
ảnh hưởng xấu đến uy tín của hãng. Dưới lỗ tại Trung Quốc và công bố bức thư tay
sức ép của dư luận, Cho đã bị buộc rời khỏi của cha trao quyền thừa kế cho mình.
ghế phó Chủ tịch Korean Air và bị kết án 1 Nhưng đáp lại, Shin Dong Bin đã bác bỏ
năm tù do vi phạm Luật hàng không. Rất tính pháp lý của bức thư và cho rằng nó
có thể, Cho sẽ nhận thêm án phạt mới nếu được viết khi người cha 94 tuổi không còn
tiếp viên Kim Do Hee thắng kiện. Tuy minh mẫn. Cuộc tranh cãi hiện vẫn chưa
nhiên, vào tháng 5/2015, bà Cho đã kháng đến hồi kết. Tuy nhiên, dù kết quả ra sao thì
án thành công và được trả tự do. Đây là vụ bê bối ở Lotte vẫn để lại vết nhơ trong
một ví dụ về “đặc ân” mà các gia tộc trong uy tín của tập đoàn. Tại một quốc gia bị tư
các Chaebol đang tự cho mình có quyền tưởng Khổng giáo chi phối sâu sắc như Hàn
được hưởng. Quốc, hành động tiếm quyền cha đẻ của
Sự tranh giành quyền lực trong nội bộ Shin Dong Bin đã gây lên một cuộc tranh
gia tộc làm giảm sức mạnh của các tập cãi nảy lửa trong dư luận.
đoàn, lộ tẩy sự phi đạo đức trong kinh 4. Gia tộc họ Lee – điển hình của
doanh. “Cuộc chiến vương quyền” này Chaebol Hàn Quốc
không chỉ xảy ra trong cùng một thế hệ mà 4.1. Thế hệ doanh nhân đầu tiên
nó còn đang có chiều hướng lan sang các Nhà sáng lập Samsung – Lee Byung
thế hệ khác với mối quan hệ chằng chịt, Chul sinh ra trong một gia đình địa chủ
phức tạp. giàu có ở tỉnh Uiryeong (의령). Cha mất
Điển hình là năm 2012, các anh em sớm nên ông được thừa kế một gia sản lớn
ruột của Lee Kun Hee gồm: Lee Maeng khi còn rất trẻ. So với những doanh nhân
Hee và Lee Sook Hee đòi chia ¼ cổ phiếu khác cùng thế hệ, Lee Byung Chul là người
của Samsung Life Insurance để trở thành cổ có điều kiện hơn cả, ông được học tập ở
đông lớn thứ hai của công ty bảo hiểm này. trường đại học danh tiếng nhất nước Nhật
Họ đã gửi đơn kiện nhằm yêu cầu thêm bấy giờ, đó là trường Waseda (Tokyo).
quyền thừa kế từ người cha Lee Byung Mặc dù không tốt nghiệp nhưng đây là một
Chul (đã mất) và cho rằng, Lee Kun Hee đã nền tảng tương đối tốt để ông có thể khởi
cướp đi phần thừa kế của họ. Nhưng sau nghiệp kinh doanh sớm một cách bài bản.
đó, tòa án đã xử Lee Kun Hee thắng kiện. “Những năm 50, trong số các doanh nhân
Năm 2015 nổi bật là vụ kiện bê bối của tập lớn có 38,9% là con của chúa đất hoặc
đoàn Lotte khi cha con kiện nhau, đuổi thương nhân lớn, 61,1% là những người tự
nhau ra khỏi tập đoàn. Thực chất chuyện tay dựng nghiệp” [21].
tranh giành đã diễn ra âm thầm từ lâu Con đường kinh doanh của ông bắt đầu
nhưng vụ việc bắt đầu được đẩy lên cao từ xưởng gạo nhỏ ở quê nhà, sau đó chuyển

82
sang lĩnh vực vận tải, rồi sau này mở rộng Hee, Lee Duk Hee, Lee Kun Hee, Lee
thêm các lĩnh vực khác như: thương mại, điện Myung Hee) và 2 con với người tình Nhật
tử, xe hơi, dệt may… Tập đoàn Samsung do Bản (Lee Tae Hui, Lee Hye Ja).
Lee Byung Chul sáng lập từ năm 1938 khởi Vào năm 1966, người con trai thứ hai
đầu là một công ty buôn bán nhỏ có tên của ông là Lee Chang Hee đã bị bắt do
Samsung Sanghoe (삼성상회) ở thành phố tham gia vào đường dây nhập lậu 50 tấn
quê hương Daegu. Samsung tham gia vào đường saccharin vào trong nước. Vụ bê bối
lĩnh vực công nghiệp điện tử từ cuối thập kỉ này đã làm chấn động dư luận của Hàn
60; xây dựng, công nghiệp đóng tàu vào giữa Quốc, khiến cho ông Lee Byung Chul đã
thập kỉ 70. Triết lý kinh doanh của chủ tịch buộc phải từ chức vào năm 1967. Ngay sau
tập đoàn lúc bấy giờ là “sản nghiệp báo đó, người con trai cả của ông là Lee Maeng
quốc”, phụng sự quốc gia và dân tộc. Chính Hee đã trở thành người kế nhiệm ngồi vào
thành công của tập đoàn đã góp phần thúc chiếc ghế chủ tịch. Tuy nhiên, trái ngược
đẩy sự nghiệp công nghiệp hóa của đất nước với cha mình, Lee Maeng Hee lại không
đi lên. Vào cuối thập niên 1950, Lee Byung – nhận được nhiều sự ủng hộ bởi phong cách
Chul trở thành người đàn ông giàu có nhất lãnh đạo độc đoán và tàn độc của mình.
Hàn Quốc. Giống như hầu hết những người Trong hồi ký của mình, ông Lee Byung
sáng lập nền công nghiệp Hàn Quốc, Lee là Chul đã viết rằng Lee Maeng Hee đã ném
minh chứng tiêu biểu cho sự khôn ngoan, Samsung vào hỗn loạn chỉ trong vòng sáu
thức thời và luôn nỗ lực làm việc không tháng cầm cương. Thời điểm Samsung trở
ngừng nghỉ. Suốt cuộc đời mình, Lee đã tạo nên hỗn loạn nhất là vào năm 1969, khi Lee
ra một Samsung nổi tiếng với hệ thống quản Chang Hee đã tố cha mình thành lập các
lý chặt chẽ và trong đó, ông chủ là người biết quỹ đen cho Tổng thống Hàn Quốc, khiến
tất cả mọi thứ. Tuy nhiên, ông cũng được coi cho tên tuổi của Lee Byung Chul và người
là một biểu tượng của tham nhũng và buôn con trai cả Lee Maeng Hee đều bị ảnh
lậu. Chính phủ của tổng thống Park Chung hưởng nghiêm trọng. Sau đó, Lee Maeng
Hee đã bỏ qua những lỗi lầm quá khứ của Hee đã phải sống lưu vong ở nước ngoài.
Lee, miễn là ông sẵn sàng phục vụ cho mục Năm 1987, ông Lee Byung Chul qua
tiêu của Chính phủ mới: biến Hàn Quốc đời, con trai thứ ba Lee Kun Hee đã chính
thành một đất nước công nghiệp. thức thức lên làm chủ tịch sau đó hai tuần
Sau khi Lee Byung Chul mất, và gây dựng đế chế Samsung quyền lực tới
Samsung tách ra thành bốn tập đoàn: ngày hôm nay.
Samsung, Shinsegae, CJ, Hansol. Cái tên Lee Kun Hee kế thừa quyền điều hành
Lee Byung Chul cùng Samsung không chỉ Samsung từ năm 27 tuổi. Thời gian sau đó
còn là một thương hiệu quốc gia mà đã là ông cũng học trường Đại học Waseda
thương hiệu toàn cầu. Năm 1991, để giữ (Tokyo), ngôi trường mà cha ông đã từng
cho tên tuổi của chủ tịch Lee sống mãi với theo học. Khác với học vấn ngắn ngủi của
thời gian, gia đình đã lập quỹ Ho Am Prize cha mình, ông đã tốt nghiệp chuyên ngành
[22] theo bút danh của ông, đây là một giải Kinh tế và chuyên ngành phụ là Truyền
thưởng Nobel của Hàn Quốc. thông; sau này có thêm tấm bằng thạc sỹ
4.2. Thế hệ doanh nhân thứ hai Quản trị kinh doanh ở Mỹ và thành thạo 2
Lee Byung Chul có 8 con với người vợ ngoại ngữ: Anh, Nhật. Ông có chiến lược
chính thức (Lee In Hee, Lee Maeng Hee, kinh doanh sắc bén, tinh thần làm việc
Lee Chang Hee, Lee Suk Hee, Lee Soon cương quyết, sắt đá, có uy tín, phong thái

83
lãnh đạo được nhiều người nể trọng. Là đâm đơn kiện Lee Kun Hee vì đã cướp đi số
con người của sự cách tân, nổi tiếng với tài sản thừa kế do ông Lee Byung Chul để
câu nói: “Hãy thay đổi tất cả trừ vợ và con” lại. Ông Lee Maeng Hee đã yêu cầu phải
(마누라와 자식 빼고 다 바꿔라 – Change nhận được ¼ cổ phiếu của Chủ tịch
everything except for your wife and Samsung Life Insurance – trị giá khoảng 850
children). Tài năng của ông không có gì để triệu USD. Tập đoàn Samsung đã thoát khỏi
bàn cãi nhưng tham vọng quá đỗi đến mức khủng hoảng một lần nữa nhờ phán quyết
coi thường pháp luật đã khiến ông phải đối của tòa án Hàn Quốc ủng hộ cho chủ tịch
mặt với nhiều cáo buộc tham nhũng, hối lộ, đương nhiệm là Lee Kun Hee. Lý do đưa ra
trốn thuế và tù tội. Năm 1995, Lee Kun là đã hết 10 năm giải quyết tranh chấp thừa
Hee bị dính vào nghi án lập quỹ đen và bị kế. Tuy nhiên, nếu Lee Kun Hee thua kiện
kết tội đưa hối lộ cho hai cựu Tổng thống sẽ ảnh hưởng rất lớn đến sự sở hữu chéo
Chun Doo Hwan và Roh Tae Woo vào trong các công ty con của tập đoàn, tác động
năm 1996. Tuy nhiên, với những gì mà ông rất lớn đến nền kinh tế Hàn Quốc.
Lee đã làm được với nền công nghệ nói Từ những vụ việc trên, người dân Hàn
riêng và thương mại Hàn Quốc nói chung, Quốc cho rằng, quyền lợi của các “ông
ông đã được ân xá vào năm 1997 nhờ Tổng lớn” Chaebol là bất khả xâm phạm.
thống Kim Young Sam lúc bấy giờ. Về mặt đóng góp xã hội, Lee Kun Hee
Những tưởng mọi chuyện êm xuôi là một thành viên tích cực trong các phong
nhưng đến năm 2010, chủ tịch của trào như: Quyên góp 12 tỷ USD xây dựng
Samsung tiếp tục bị dính vào nghi án đã ăn chùa ở Mỹ; tài trợ cho nhiều sự kiện xã hội
cắp 10 nghìn tỷ won (khoảng 10 tỷ USD) khác của trẻ em, người khuyết tật trong
từ các công ty con của Samsung và thực nước. Năm 2004, ông nhận Huân chương
hiện hàng loạt những thủ đoạn khác nhằm Bắc đẩu bội tinh của chính phủ Pháp. Năm
phục vụ việc chuyển giao quyền lực cho 2006, ông nhận giải thưởng James A. Van
người con trai của mình sau này một cách Fleet [23]. Mặc dù dính vào nhiều vụ bê
suôn sẻ hơn. Lee Kun Hee buộc phải từ bối nhưng ông vẫn được bình chọn là một
chức vị trí CEO của Samsung vào năm trong số 100 nhân vật có ảnh hưởng nhất
2008 sau khi bị kết tội tham ô, hối lộ và thế giới (Tạp chí Time, năm 2005) và là
trốn thuế, đồng thời bị phạt khoảng 90 triệu một trong những nhà kinh doanh tài giỏi
USD với ba năm tù. nhất thế giới (Tạp chí Financial Time,
Nhưng chỉ vài tháng sau đó, đích thân 2004). Hiện ông là người giàu nhất Hàn
Tổng thống Lee Myung Bak lại ân xá cho Quốc, có tập đoàn sở hữu 19 công ty niên
Lee Kun Hee và chỉ định ông vào Uỷ ban yết và 59 công ty không niêm yết, tập đoàn
Olympic quốc tế để giúp Hàn Quốc trong đóng góp 20% vào tổng GDP toàn quốc.
chiến dịch vận động tranh cử suất chủ nhà Có thể nói Lee Kun Hee là người làm nên
của Thế vận hội mùa đông năm 2018. Đây lịch sử Samsung thời hiện đại sau khi bố
là một cơ hội cho ông lấy công chuộc tội. ông – Lee Byung Chul mất đi. Sự nổi lên
Và bất chấp những lời chỉ trích mạnh của Samsung hiện nay đã gây chấn động
mẽ, sau đó ông Lee đã nhanh chóng trở lại làng công nghệ thế giới. Trong khi đó, ba
với chiếc ghế chủ tịch của Samsung đối thủ trước đây là: Nokia thì đã phải “bán
Electronics. Đến năm 2012, sau khi Lee mình” cho Microsoft với cái giá rẻ mạt;
Maeng Hee trở về nước dự đám tang của Panasonic và Sony thì liên tục báo lỗ hết
người em thứ hai Lee Chang Hee, ông đã quý này đến quý khác.

84
Các chị em của Lee Kun Hee cũng và quyết đoán. Hiện ông là người giàu thứ
được cha phân chia quyền lực tại các 3 Hàn Quốc và có nhiều đóng góp cho
phòng ban của công ty vào năm 1991. công tác từ thiện xã hội. Ông là người hội
Người chị cả Lee In Hee, chịu trách nhiệm tụ đủ Tài – Trí – Đức, hoàn toàn xứng đáng
mảng đồ gia dụng của Samsung, sau đó tiếp quản đế chế Samsung, nhất là khi cha
thành lập Hansol Group, doanh nghiệp sản mình đang lâm bệnh nặng. Ông Lee đã
xuất giấy và điện tử sản xuất lớn nhất của vượt qua hai “đối thủ” khác là cô em Lee
Hàn Quốc. Còn người em Lee Myung Hee, Boo Jin và Lee Seo Hyun để có thể chính
đảm nhận mảng bán lẻ của Samsung, sau thức trở thành người đứng đầu tập toàn.
đó thành lập ra Shinsegae Group bây giờ. Riêng tài năng xuất sắc của Lee Boo Jin
4.3. Thế hệ doanh nhân thứ ba được truyền thông Hàn Quốc ca ngợi là
Phần lớn những người cháu của Lee “Tiểu Lee Kun Hee”.
Byung Chul đều nắm giữ chức vụ trong các Hiện Lee Jae Yong là người giàu thứ 3
công ty con của tập đoàn. Tuy vậy nhưng Hàn Quốc.
chỉ có ba người là con của Lee Kun Hee Thế hệ thứ ba nhà họ Lee xuất hiện
mới thực sự có được lượng tài sản kếch xù. nhiều nữ doanh nhân thành đạt. Có thể kể
Đứng đầu là con trai trưởng Lee Jae đến một số người đàn bà quyền lực như:
Yong, hiện là Phó Chủ tịch tập đoàn Lee Mi Kyung – Phó Chủ tịch CJ, Jung
Samsung. Lee Jae Yong tốt nghiệp đại học Yoo Kyung – Phó giám đốc Khách sạn
ngành Khoa học ở Hàn Quốc; Thạc sỹ Chosun, Lee Boo Jin – Giám đốc Khách
Quản trị kinh doanh ở Nhật; Tiến sỹ Quản sạn Shilla, Lee Seo Hyeon – Phó giám đốc
trị kinh doanh ở Mỹ; thành thạo tiếng Anh, Cheil Industries.
Nhật; được biết đến là người có chiến lược Nhìn chung, gia tộc họ Lee là một gia
kinh doanh chắc chắn, thận trọng. Ông tộc danh giá và bề thế trên nhiều phương
được giới truyền thông Hàn Quốc gọi là diện. Trong số 30 tỷ phú Hàn Quốc được
“Thái tử của Samsung” và là người kế Forbes xếp hạng theo khối tài sản thì có
nhiệm cha mình trong tương lai. Mặc dù đến 7 người là của nhà họ Lee (xem bảng
không có được uy tín như cha mình nhưng dưới đây).
ông lại là người khá điềm tĩnh, lạnh lùng

Bảng 4.1: Bảng xếp hạng tỷ phú thế giới của Forbes
(Tính đến 22/9/2015)
Xếp Giới Giá trị
STT Tên Lĩnh vực kinh doanh
hạng tính sở hữu
1. #110 Lee Kun Hee Nam $11.3B Điện tử, bảo hiểm
2. #185 Lee Jea Yong Nam $7.2B Điện tử
3. #847 Lee Boo Jin Nữ $2.2B Máy tính, du lịch
4. #847 Lee Jay Hyun Nam $2.2B Thực phẩm, giải trí
5. #894 Lee Seo Hyun Nữ $2.1B Máy tính, du lịch
6. #1324 Hong Ra Hee Nữ $1.4B Điện tử
7. #1324 Lee Myung Hee Nữ $1.4B Bán lẻ

Nguồn: http://www.forbes.com/billionaires/#version:static_country:South%20Korea

85
5. Kết luận không nhỏ của các nữ doanh nhân – những
Ảnh hưởng của các gia tộc doanh nhân bóng hồng khuấy đảo thị trường kinh
Hàn Quốc không chỉ tác động đến kinh tế doanh. Có những gia tộc doanh nhân đi
đất nước mà còn đến chính trị, ngoại giao… xuống nhưng vẫn có những gia tộc doanh
Với một đất nước dân chủ như Hàn Quốc, nhân vẫn tiếp tục khẳng định được vị thế
kinh tế và chính trị luôn song hành cùng trên thương trường. Trong ba gia tộc kể
nhau. Sự phát triển của một tập đoàn nào đó trên, gia tộc họ Lee vẫn là gia tộc danh giá
cũng đồng nghĩa với sự đi lên của một Đảng nhất, kinh doanh thành công nhất và cũng
phái thân hữu và ngược lại. Ngoài ra, kinh tốn nhiều giấy mực của truyền thông nhất.
tế phát triển bao nhiêu thì sẽ tạo ra nhiều Câu chuyện về dòng họ này nổi tiếng
phúc lợi cho xã hội bấy nhiêu. Doanh không chỉ vì kinh doanh và chính trị mà
nghiệp càng mạnh càng tạo ra nhiều công ăn còn nổi tiếng vì những vụ scandal chấn
việc làm cho xã hội, đó mới chính là trách động dư luận.
nhiệm xã hội lớn nhất của doanh nghiệp. Tuy nhiên, trên tất cả, nếu như không
Vấn đề gia tộc doanh nhân không chỉ có sự đóng góp của ba gia tộc kinh doanh
là vấn đề đặc trưng của kinh tế mà còn là này thì nền kinh tế Hàn Quốc không thể có
vấn đề văn hóa quốc gia. Cách thức hoạt được bước vọt như ngày hôm nay. Đó là vai
động của nhóm các gia tộc doanh nhân lớn trò rất to lớn của các gia tộc doanh nhân.
sẽ dẫn dắt và ảnh hưởng mạnh mẽ đến các Ưu điểm và hạn chế của những gia tộc
công ty nhỏ khác và cuối cùng phản ánh doanh nhân Hàn Quốc là bài học lớn đối
phương thức sản xuất, văn hóa kinh doanh với sự phát triển của những gia tộc doanh
của đất nước đó. nhân Việt Nam hiện nay. Ở Việt Nam, có
Để giữ vững và phát triển tập đoàn thể kể đến các gia tộc lớn có đến ba, bốn
trong suốt vài thập kỷ, qua nhiều đời lãnh đời làm kinh doanh đã, đang đóng góp rất
đạo khác nhau, doanh nhân trong các gia lớn cho sự phát triển kinh tế nước nhà. Đó
tộc này là những thuyền trưởng rất bản là: gia đình cụ Đỗ Thế Sử, gia đình cụ Trần
lĩnh, chèo lái con thuyền doanh nghiệp của Thị Hường (tức bà Tư Hường), gia đình cụ
mình vượt qua sóng gió. Lương Thị Điểm, gia đình cụ Lý Ngọc
Tính đến cuối tháng 9/2015, trong số Minh… Mặc dù môi trường kinh doanh,
30 tỷ phú doanh nhân Hàn Quốc được thể chế chính trị của Hàn Quốc khác Việt
Forbes vinh danh, có 7 doanh nhân nhà họ Nam nhưng thông qua bài học từ các gia
Lee (tập đoàn Samsung), 3 doanh nhân nhà tộc Hàn Quốc, chúng ta có thể thấy rằng,
họ Chung (tập đoàn Hyundai), 1 doanh để không bị những mặt xấu từ kiểu quản lý
nhân nhà họ Koo (tập đoàn LG), còn lại là gia đình trị mang lại, các tập đoàn cần phải
các doanh nhân tự lập nghiệp. Có thể nhận có sự phân quyền, ủy quyền rõ ràng; không
thấy rằng, ở thế hệ doanh nhân thứ nhất và nên cứng nhắc việc duy trì tính huyết thống
thứ hai, do có những đóng góp đáng kể cho mà trao quyền vào tay người không có khả
chính phủ và xã hội nên họ được sự ưu ái năng. Bài học lớn nhất để duy trì uy tín và
nhất định, tự tạo cho mình vỏ bọc ngang sự bền vững của gia tộc và doanh nghiệp
tàng, coi thường pháp luật. Thế hệ doanh đó là tôn trọng pháp luật. Chỉ có như vậy
nhân thứ ba làm ăn có phần thận trọng, bài thì thành quả kinh doanh vun đắp mới
bản hơn. Họ đang dần thoát ra khỏi cái được lâu dài. Trong thời buổi toàn cầu hóa
bóng của ông, cha họ để khẳng định uy tín đang diễn ra như vũ bão, để “hòa nhập mà
của mình. Trong số đó có sự góp mặt không hòa tan”, các doanh nghiệp chúng ta

86
cần phải có một tinh thần doanh nhân Việt 19) Kim Yong Ik (10/10/1952), Phó giám đốc
Nam mạnh mẽ; tôn trọng pháp luật; tạo ra Asiana Airlines
sự khác biệt; năng động tìm kiếm thị 20) Mbnomics là được hình thành từ tên của
trường mới và chủ động hội nhập quốc tế. tổng thống Lee (Myung Bak: MB) và một
phần từ – Nomics của Kinh tế (Economics).
Học hỏi Hàn Quốc và khắc phục được
Đây là một học thuyết kinh tế mang tính
những yếu kém trong quản lý ở các doanh thực dụng của Tổng thống Lee Myung Bak.
nghiệp hiện nay, trong tương lai chúng ta
21) 공제욱(1993). “1950년대 한국의 자본가
sẽ có được những tập đoàn lớn như:
연구”. 서울, 한국. (Tr.187)
Samsung, Hyundai, LG, SK…
22) Giải thưởng Ho-Am là giải thưởng hằng
Chú thích năm Hàn Quốc trao cho người Hàn trong và
1) Lê Thị Việt Hà, Bùi Bảo Hưng (2012). “Tính ngoài nước có những đóng góp xuất sắc cho
“gia trưởng” trong các công ty Hàn Quốc”. sự phát triển khoa học, văn hóa và lợi ích
T/c Nghiên cứu Đông Bắc Á, số 5 (135). của nhân loại
Hà Nội. (Tr 68~75) 23) Đây là giải thưởng uy tín được trao hàng
2) Chaebol (재벌) có nghĩa là tài phiệt, là tên năm, kể từ năm 1995, của tổ chức phi lợi
của các tổ hợp công nghiệp thuộc sở hữu của nhuận “Korea Society”, dành cho cá nhân,
các nhóm gia đình ở Hàn Quốc, đa phần được tổ chức Hàn Quốc hoặc Mỹ có đóng góp
truyền từ đời này sang đời khác trong một xuất sắc trong việc thúc đẩy quan hệ Mỹ –
dòng họ. Hàn. Giải thưởng được đặt theo tên vị tướng
3) Lee Byung Chul (12/2/1910 – 19/11/1987) James A. Van Fleet chỉ huy quân đội Mỹ
4) Chung Ju Yung (25/1/1915 – 21/3/2001) trong cao điểm chiến tranh Triều Tiên năm
1951.
5) Koo In Hwoi (27/8/1907 – 31/12/1969)
6) Park Tae Joon (24/10/1927~13/12/2011)
TÀI LIỆU THAM KHẢO
7) Shin Kyuk Ho (4/10/1922)
Tài liệu bằng tiếng Việt
8) Cho Choong Hoon (11/2/1920~17/11/2002)
9) Lee Kun Hee (9/1/1942) 1. E Ji Sung (2010) (Đỗ Ngọc Luyến dịch), Thay
đổi tất cả trừ vợ và con, Nxb Tổng hợp,
10) Chung Mong Koo (19/3/1938)
TP.HCM.
11) Koo Ja Kyung (24/4/1925) 2. Lê Thị Việt Hà, Bùi Bảo Hưng (2012), “Tính
12) Shin Dong Bin (14/2/1955) “gia trưởng” trong các công ty Hàn Quốc, Tạp
13) Cho Yang Ho (8/3/1949) chí Nghiên cứu Đông Bắc Á, số 5 (135),
tr 68~75, Hà Nội.
14) Lê Thị Việt Hà (9/2014). “Vai trò của nữ
3. Lê Thị Việt Hà (9/2014). “Vai trò của nữ giới
giới trong nền kinh tế Hàn Quốc hiện nay”.
trong nền kinh tế Hàn Quốc hiện nay”, Tạp
T/c Nghiên cứu Đông Bắc Á, số 9 (163). Hà
chí Nghiên cứu Đông Bắc Á, số 9 (163).
Nội. (Tr 35~41)
Hà Nội.
15) 김경동, 임현진, 서이종 (1999). “기업 4. Ji Pyeong Gil (2013) (Minh Phong, Thu Yến
엘리트의 21세기 경제 사회 비전 – 한국 dịch), Lee Kun Hee – Những lựa chọn chiến
최고 경영자 24인의 증언”. 문학과지성사. lược và kỳ tích Samsung, Nxb Thế giới,
서울, 한국. (Tr. 55) Hà Nội.
5. Phạm Quý Long, Nguyễn Thị Phi Nga (2013),
16) Lee Myung Bak (19/12/1941)
“Văn hóa doanh nghiệp ở các Chaebol Hàn
17) Chung Mong Joon (17/10/1951), Chủ tịch Quốc: tiếp cận từ góc độ lý thuyết”, Tạp chí
Hyundai Heavy Industries Nghiên cứu Đông Bắc Á, số 2 (144), Hà Nội.
18) Sung Wan Jong (20/8/1951~9/4/2015), Cựu 6. Trần Ngọc Thêm (2006), “Vai trò của chủ
Chủ tịch Keangnam Enterprises nghĩa gia đình ở Korea: truyền thống và hội

87
nhập”, Sách Văn hoá phương Đông – Truyền Tài liệu bằng tiếng Anh
thống và hội nhập, tr. 335-349, Nxb Đại học 9. Bae Johng Seok, Chris Rowley (Winter
Quốc gia, Hà Nội. 2001), “The Impact of Globalization on
HRM: The Case of South Korea”, Journal
Tài liệu bằng tiếng Hàn
of World Business, volume 36, Issue 4.
7. 공제욱 (1993), “1950년대 한국의 자본가
10. Chang Kyung Sup (2011), South Korea
연구”, 백산서당, 서울, 한국. Under Compressed Modernity, Routledge,
8. 김경동, 임현진, 서이종 (1999), “기업 USA.
엘리트의 21세기 경제 사회 비전 – 한국 11. Chang Yun Shik, Seok Hyun Ho, Donald L.
최고 경영자 24인의 증언”, 문학과지성사, Baker (2011), Korea Confronts
서울, 한국. Globalization, Routledge, USA.

Ngày nhận bài: 23/9/2015 Biên tập xong: 15/10/2015 Duyệt đăng: 20/10/2015

88

TAÏP CHÍ KHOA HOÏC ÑAÏI HOÏC SAØI GOØN Soá 8(33) – Thaùng 10/2015

Tác động của các gia tộc doanh nhân đến sự phát triển
của Hàn Quốc ngày nay
Impact of business families on the development of South Korea today

ThS. Lê Thị Việt Hà
Trường Đại học Kinh tế – Đại học Quốc gia Hà Nội

M.BA. Le Thi Viet Ha
University of Economics and Business – National University Ha Noi City

Tóm tắt
Vai trò quan trọng của các gia tộc doanh nhân đối với xã hội là không thể phủ nhận. Nghiên cứu vấn đề
gia tộc doanh nhân dưới các góc độ: văn hóa, chính trị, lịch sử, kinh tế… là một cái nhìn tổng quát và đa
chiều. Bài viết chỉ ra những mặt tích cực, tiêu cực của một số gia tộc doanh nhân Hàn Quốc và những
tác động nhất định của nó đến xã hội. Sự phát triển của gia tộc họ Lee trong đế chế Samsung là minh
chứng sinh động nhất cho vấn đề này. Từ những ưu, nhược điểm của các gia tộc doanh nhân Hàn Quốc,
bài viết cũng rút ra bài học cho các gia tộc doanh nhân Việt Nam hiện nay trong quá trình hội nhập quốc
tế.
Từ khóa: Chaebol, gia tộc doanh nhân, văn hóa kinh doanh, văn hóa doanh nhân, gia đình trị, tính gia
trưởng…
Abstract
The important role of business families to society is undeniable. Researching on business families issues
under some aspects like: culture, politics, history, economics… is an overall and multi-dimensional
approach. The article points out the positive aspects as well as negative aspects of some Korean
business families and its impact on society. The development of Lee Family in their Empire Samsung is
the most typical evidence for this issue. From the strengths and weaknesses of the Korean business
families, the article also shows some lessons for Viet Nam business families in the process of
international integration today.
Keywords: Cheabol, business families, business culture, entrepreneur culture, nepolism, paternalistic…

1. Mở đầu điều hết sức quan trọng.
Gia tộc doanh nhân là một khối tập Trong xã hội phong kiến Hàn Quốc,
hợp sức mạnh kinh tế, thúc đẩy sự phát thương nhân không được coi trọng, chỉ là
triển của đất nước. Khơi gợi và dựa vào hạng xếp cuối trong thứ bậc Sỹ(사 ) –
tiềm năng từ khối sức mạnh này là điều cần Nông(농 ) – Công(공 )– Thương(상 ). Tuy
thiết và quan trọng. Tìm hiểu về các gia tộc nhiên, lịch sử sang trang kể từ sau Thế
doanh nhân Hàn Quốc để rút ra bài học xây chiến thứ 2, do nhu cầu xây dựng đất nước,
dựng các tập đoàn “gia đình trị” Việt Nam, hồi phục nền kinh tế kiệt quệ sau chiến
góp phần xây dựng đất nước phát triển là tranh, vai trò của doanh nhân liên tục được

77
đề cao hết mức. Trong những năm 60, một vị Chủ tịch nắm giữ mọi quyền lực.
Tổng thống Park Chung Hee đã có nhiều Họ vừa là quản lý, vừa là chủ sở hữu của
chính sách ưu tiên cho các doanh nghiệp, toàn bộ tập đoàn. Chẳng hạn như Samsung
thậm chí “nuông chiều” các doanh nhân. Group – Cheabol lớn nhất Hàn Quốc,
Sau năm 1990, khi Hàn Quốc trở thành không chỉ chuyên về lĩnh vực điện tử mà
một trong bốn “Con rồng Châu Á” cùng đầu tư vào cả mảng tài chính – bảo hiểm,
Singapore, Đài Loan, Hồng Kông thì các khách sạn, bán lẻ, giải trí… Tập đoàn này
Tổng thống khi đó cũng không quên nhắc do nhà họ Lee nắm quyền điều hành kinh
tới vai trò đầu tàu của các tập đoàn lớn với doanh gần hết. Chaebol ở Hàn Quốc là một
sự xuất hiện thêm của thế hệ doanh nhân mô hình khác biệt so với thế giới, khó có
thứ hai của các Chaebol. Có thể thấy rằng, thể tìm thấy một mô hình kinh doanh nào
ở Hàn Quốc, chỉ có duy nhất gia đình ông tương tự. Ban đầu, Chaebol cũng tương đối
Park Chung Hee có đến hai người làm giống mô hình Zaibatsu của Nhật. Tuy
Tổng thống. Trong khi Park cha (Park nhiên, với Zaibatsu “gia đình trị” không có
Chung Hee) “dung dưỡng”, “thỏa hiệp” với nghĩa là toàn người cùng huyết thống nắm
các Chaebol bao nhiêu thì nay, Park con mà chỉ cần là người có quan hệ gần gũi là
(Park Geun Hye) lại có nhiều chính sách được. Zaibatsu giải tán sau chiến tranh thế
“mạnh tay” với các Chaebol bấy nhiêu. giới thứ hai và kế vị Zaibatsu ngày nay là
Những câu chuyện “thâm cung bí sử” những liên minh công ty lỏng lẻo, không
của các gia tộc bề thế này chưa bao giờ hết phải là những tập đoàn tập trung như
nóng tại xứ sở Kim Chi. Đằng sau mỗi Chaebol. Ngay cả ở châu Âu cũng không
quyết định của ông chủ tập đoàn là biết bao có các tập đoàn lớn như Cheabol và chính
sự toan tính hay là một động cơ chính trị sách quản lý, sở hữu được phân chia rất
nào đó. Sự thành bại của mỗi đế chế kinh chặt chẽ.
doanh luôn đánh dấu bước ngoặt lớn cho Có một số ít gia tộc đã có đến bốn đời
một Đảng phái chính trị nhất định. làm kinh doanh, nhưng chủ yếu là ba đời.
2. Đặc điểm của các gia tộc doanh nhân * Thế hệ doanh nhân đầu tiên
Hàn Quốc Có thể nói, một nửa thời gian đầu trong
Đặc điểm chung của các gia tộc doanh sự nghiệp của lớp doanh nhân đầu tiên mang
nhân ở Hàn Quốc là tính “gia trưởng” [1]. trong mình một hoài bão kinh doanh kháng
Điều này thể hiện ở kiểu quản lý “gia đình Nhật, có lòng yêu nước da diết, hết lòng
trị” mà ở đó, công ty như một gia đình: phụng sự quốc gia, quốc dân và nhân loại.
người chủ công ty cũng là người chủ gia Đến khi đất nước “hóa rồng” và cất cánh thì
đình; có sự duy trì huyết thống; tính tôn ty họ vẫn miệt mài làm việc thậm chí quên đi
trật tự; coi trọng đẳng cấp. hưởng thụ cho bản thân, khác hẳn với lớp
Tất cả các vị trí chủ chốt trong một doanh nhân thời kỳ hội nhập: “làm việc
Chaebol [2] đều thuộc về họ hàng thân nhưng không quên hưởng thụ”. Do đặc điểm
thích của chủ tịch. Một Chaebol không chỉ của thời kỳ hậu chiến là phải chú trọng phục
là một tập đoàn gia tộc, thuộc sự sở hữu hồi nền kinh tế nên các hoạt động kinh doanh
của một dòng họ, mà còn phải là một thường tập trung phát triển về quy mô, mở
doanh nghiệp với ít nhất hai lĩnh vực kinh rộng về số lượng. Nhìn chung, họ có học vấn
doanh riêng biệt. Mặt khác, Chaebol bao không cao, kinh doanh tự phát, không bài bản.
gồm rất nhiều công ty với các giao dịch nội Phần lớn tự tay gây dựng sự nghiệp, ít được
bộ mạnh mẽ. Tất cả đều được quản lý bởi thừa kế tài sản gia đình để lại. Đặc biệt thế hệ

78
này nhận được nhiều ưu ái từ Chính phủ. Tiêu lập các tập đoàn lớn. Rất nhiều người trong
biểu là: Lee Byung Chul – 이병철(Samsung) số họ là những trí thức làm kinh doanh, có
[3], Chung Ju Yung – 정주영 (Hyundai) [4], tư tưởng tiến bộ; đa phần được thừa hưởng
Koo In Hwoi – 구인회 (LG) [5], Park Tae khối tài sản lớn từ khi còn trẻ. Cũng như
Joon – 박태준 (Posco) [6], Shin Kyuk Ho – thế hệ trước, họ có điều kiện được tu
신격호 (Lotte) [7], Cho Choong Hoon – nghiệp ở nước ngoài nhiều hơn. Họ lớn lên
조중훈 (Hanjin) [8]… và chứng kiến công việc kinh doanh của
* Thế hệ doanh nhân thứ hai ông và cha mỗi ngày, cộng thêm kiến thức
Bắt đầu từ thế hệ này, có nhiều tỷ phú học hỏi ở các trường danh giá nước ngoài
với khối tài sản từ 1 tỷ USD trở lên được cũng giúp họ có được lợi thế rất lớn. Tuy
Forbes vinh danh. Thế hệ doanh nhân thứ nhiên, là thế hệ kinh doanh thứ ba nên họ
hai có nhiều thuận lợi hơn thế hệ cha chú thường bị so sánh với thế hệ cha, ông của
của họ. Đặc điểm của thế hệ này là: Khởi họ, việc vượt qua cái bóng thành công của
nghiệp với một bệ đỡ kinh tế vững chắc từ các thế hệ trước để sao cho không chỉ kinh
gia đình, sớm được kế thừa những thành doanh thành công mà còn ghi lại nhiều dấu
quả cha mẹ để lại. Hai là, do tính chất “gia ấn trong xã hội là một áp lực lớn đặt lên vai
trưởng” đặc trưng của văn hóa doanh những người trẻ này.
nghiệp Hàn Quốc nên các tập đoàn lớn Mặt trái của thế hệ doanh nhân thứ ba
hoạt động theo kiểu “gia đình trị”, người này là được nắm giữ chức vụ cao khi còn
lãnh đạo tập đoàn phải là những người quá trẻ. Sinh ra trong một gia đình Chaebol
trong gia đình, có chung huyết thống. Ba nghiễm nhiên sẽ có một chức vị lãnh đạo
là, vẫn nhận được sự “nuông chiều” của trong các tập đoàn. Theo Liên đoàn tuyển
Chính phủ vì công lao to lớn với đất nước dụng Hàn Quốc, 28 người cháu của 15 nhà
của các đế chế Chaebol từ thế hệ trước nên sáng lập Chaebol lớn nhất nước đều giữ các
họ hay cậy thế, coi thường pháp luật, câu vị trí cao cấp trong các công ty thành viên
kết làm lũng đoạn thị trường. Bốn là, mặc từ khi chưa tròn 30 tuổi và được đề bạt vào
dù dính vào nhiều vụ bê bối về kinh tế ban lãnh đạo sau 3 năm. Trong khi một
nhưng đây mới là thế hệ tạo nên các tập nhân viên bình thường phải mất ít nhất 22
đoàn đẳng cấp thế giới, đưa các sản phẩm năm để có chân trong ban điều hành. Xã
của Hàn Quốc vượt ra xa khỏi biên giới hội Hàn Quốc hiện nay đang lo sợ rằng thế
lãnh thổ đến với toàn cầu. Vai trò của thế hệ thứ ba là những người trưởng thành
hệ này không chỉ là giữ gìn thành quả kinh trong “nhà kính”, không có khả năng giao
doanh từ thế hệ trước để lại mà còn nâng tiếp và cảm thông với những người xuất
những giá trị ấy lên tầm cao mới. Những thân từ các hoàn cảnh khác nhau. Trong khi
con người xuất sắc đó là: Lee Kun Hee – thế hệ thứ nhất và thứ hai đã trải qua hoàn
이건희 (Samsung) [9], Chung Mong Koo cảnh khó khăn để gây dựng sự nghiệp. Thời
điểm cuộc bầu cử tổng thống Hàn Quốc
– 정몽구(Hyundai) [10], Koo Ja Kyung –
diễn ra năm 2012 cũng là lúc các Chaebol
구자경 (LG) [11], Shin Dong Bin – rục rịch chuẩn bị chuyển giao quyền lực
신동빈 (Lotte) [12], Cho Yang Ho – cho thế hệ thứ ba. Con cháu trong các
조양호 (Hanjin) [13]… Chaebol đều được trang bị các kỹ năng và
* Thế hệ doanh nhân thứ ba kiến thức chuyên môn, được bổ nhiệm vào
Thế hệ doanh nhân thứ ba hầu hết là các vị trí quan trọng trước khi đảm nhận cả
cháu nội, cháu ngoại của những nhà sáng một tập đoàn lớn trong tương lai.

79
Đến thế hệ này, việc duy trì kinh nghiệp báo quốc”; Chủ tịch Hyundai với
doanh theo huyết thống đã thay đổi ít “Tiến bộ, sáng tạo và kinh tế”; Chủ tịch
nhiều. Theo nghiên cứu của chúng tôi, đây Posco với “Sắt thép báo quốc [15]…
sẽ là một điều tất yếu trong tương lai. Bởi Điều tốt đẹp hơn nữa là sau vài chục
lẽ, khi giám đốc đã trở thành một nghề và năm, hậu duệ đời thứ hai, thứ ba của những
nhất là khi những người trong dòng họ nhà sáng lập này lại tiếp nối được nghiệp
không đủ năng lực gánh vác thì để đảm bảo kinh doanh của gia đình và lại cống hiến
cho vận hành kinh doanh được tốt nhất, các cho đất nước. Hàng năm, các Chaebol này
gia tộc doanh nhân cũng nên thuê người đã đóng góp 70% cho GDP toàn quốc.
ngoài vào lãnh đạo (thậm chí thuê người Trong đó, Samsung chiếm đến 20% GDP.
nước ngoài) và chỉ nên giữ vai trò cổ đông Về chính trị, có những doanh nhân
chiến lược. Đến thế hệ này, xuất hiện nhiều không chỉ thành công trên thương trường
“bóng hồng” khuấy đảo thương trường mà còn rất thành công trên chính trường.
[14]. Họ là những ái nữ trong các gia tộc Người giữ chức vụ cao nhất trong Chính
kinh doanh lớn, xinh đẹp, giỏi giang và phủ là Tổng thống Lee Myung Bak
quyền lực. (이명박) [16], ông từng là Chủ tịch Công
3. Ảnh hưởng của một số gia tộc ty Xây dựng Hyundai. Tiếp theo là Thủ
doanh nhân đối với xã hội Hàn Quốc tướng Park Tae Joon – cựu Chủ tịch Posco,
3.1. Những ảnh hưởng tích cực người đã biến Hàn Quốc từ một nước
Ảnh hưởng tích cực lớn nhất của các không có thép trở thành một cường quốc
gia tộc doanh nhân Hàn Quốc đến xã hội là về thép trên thế giới. Nhà sáng lập Hyundai
“tạo ra trào lưu, dẫn dắt xu hướng” làm – Chung Ju Yung cũng từng là ứng cử viên
giàu. Sức mạnh kinh tế quá lớn của các tập Tổng thống. Có một số doanh nhân khác
đoàn này đã khiến cho lớp người trẻ trong giữ vị trí nghị sỹ Quốc hội như: Chung
xã hội chỉ muốn làm việc cho Chaebol, Mong Joon (정몽준) [17], Sung Wan Jong
hàng ngày được “mặc áo vest và thắt cà
(성완종) [18] – thành viên Đảng Thế giới
vạt” đi làm. Và ngược lại, làm việc cho
Chaebol mới được xã hội thừa nhận là mới; Kim Yong Ik (김용익) [19] – thành
những người giỏi nhất. Trong một xã hội viên Đảng Liên hiệp dân chủ tân chính
đề cao đẳng cấp như Hàn Quốc, áp lực với trị… Với ưu thế là những doanh nhân,
những người không giỏi kiếm tiền là điều những chính khách này đã đưa ra những
đáng xấu hổ thế nên ai ai cũng phải cố chính sách phát triển tốt, bình ổn được nền
gắng để không bị chê bai. kinh tế trong nước. Ví dụ như: Tổng thống
Cụ thể, những gia tộc doanh nhân này Lee Myung Bak nổi tiếng với học thuyết
đã đóng góp công sức cho đất nước trên kinh tế Mbnomics [20]. Những vị chính
nhiều lĩnh vực khác nhau. khách – doanh nhân này không chỉ hoàn
Về kinh tế, những gia tộc doanh nhân thành tốt vai trò trong nhiệm kỳ của mình
giàu có là lực lượng chính đóng góp vào sự mà sau khi thoái vị, họ vẫn trở thành những
thành công “thần kỳ Hàn Quốc” ngày hôm nhà tư vấn chính sách tốt cho Chính phủ, là
nay. Xây dựng đất nước Hàn Quốc từ đống cầu nối của Chính phủ với các nước bên
đổ nát sau chiến tranh phải kể đến công sức ngoài.
của một số nhà sáng lập tập đoàn, với nhiệt Về ngoại giao, người góp phần tích
huyết và lòng yêu nước cháy bỏng. Đó là: cực nhất thúc đẩy hòa bình trên bán đảo
Chủ tịch Samsung với khẩu hiệu: “Sản Triều Tiên là nhà sáng lập Hyundai- Chung

80
Ju Yung. Có thể vì lý do ông là người Bắc ân xá. Việc làm này đã dấy lên dư luận
Triều Tiên nên mong muốn nỗ lực hàn gắn rằng Samsung là “bất khả xâm phạm” vì
vết thương hai miền mãnh liệt hơn những nắm giữ quyền lực kinh doanh quá lớn.
người khác (xem mục 3.3.1.2). Trên các Ngoài ra, còn một số nhân vật liên
phương diện khác như: vận động hành lang quan đến những vụ án kinh tế khác như:
để Hàn Quốc tổ chức các sự kiện thể thao Chung Mong Hun (Hyundai) biển thủ tiền
quy mô tầm cỡ thế giới (World Cup, bất hợp pháp hỗ trợ chính sách Ánh dương
Olympic…) phải kể đến công sức của của của tổng thống Kim Dae Chung (2003);
những người như: Chung Ju Yung, Lee Kim Seung Youn (Hanwha) bị buộc tội hối
Kun Hee… Ngoài ra, do có sẵn mối quan lộ (2004) và biển thủ 300 tỷ won của công
hệ về kinh tế với Chính phủ các nước khác ty (2012); Chey Tae Won (SK) biển thủ 50
nên một vài ông chủ Chaebol cũng là tỷ won của công ty (2012); Lee Jay Hyun
những nhịp cầu kết nối mối quan hệ ngoại (CJ) trộm cắp và tham ô (2014); Sung Wan
giao với các nước lớn. Jong (Keangnam) biển thủ 80 tỷ won tiền
Về trách nhiệm xã hội, đa phần các gia trợ cấp của Chính phủ (2015)…
tộc doanh nhân đều có ý thức thực hiện Gia đình trị khiến các lãnh đạo
công tác trách nhiệm xã hội như: giúp đỡ Chaebol tự cho mình là những “ông vua”
người có hoàn cảnh khó khăn, tài trợ cho trong các “đế chế” của họ. Thế hệ doanh
ngành giáo dục, văn hóa; cùng Chính phủ nhân thứ ba làm ăn có phần thận trọng và
thực hiện việc đảm bảo đời sống, công ăn bài bản hơn nhưng do được sống trong
việc làm cho người lao động… Cũng có “nhung lụa” từ nhỏ và được đề bạt lên làm
một vài gia tộc, vì muốn lưu danh cho hậu quản lý khi tuổi đời còn quá trẻ nên dẫn
thế nên tự thành lập và điều hành các quỹ đến việc thiếu kinh nghiệm quản lý, ít đồng
của riêng mình. Chẳng hạn như: quỹ Ho cảm với cấp dưới và khó truyền cảm hứng
Am (nhà họ Lee – Samsung), quỹ Asan đến những người khác. Họ được cho là
(nhà họ Chung – Hyundai), quỹ Yeon Am không sinh vào thời kỳ gian khổ như cha
(nhà họ Koo – LG)… ông họ nên không hiểu được cuộc sống của
3.2. Những ảnh hưởng tiêu cực những người bình thường và hay đưa ra
Sự lũng đoạn của các Chaebol làm những “quyết định máy lạnh” (thiếu tính
cho đời sống chính trị bị đảo lộn, nạn tham thực tế và lạnh lùng). Họ không chiếm
nhũng, hối lộ gia tăng do các Chaebol dùng được cảm tình của nhân viên công ty bằng
sức mạnh của mình ép buộc Chính phủ, các cha, ông họ. Thế hệ này tự cho mình là
nhà làm luật tạo điều kiện cho mình. những cậu ấm, cô chiêu, có phần kiêu
Thế hệ doanh nhân thứ nhất và thứ hai ngạo, coi thường người khác.
do được sự “cưng chiều” của Chính phủ Điển hình là vụ Cho Hyun A (조현아)
nên coi thường pháp luật. Điển hình nhất là hay còn gọi là Heather Cho (Phó Chủ tịch
những vụ tham nhũng, hối lộ, buôn lậu của Korean Air). Ngày 5/12/2014, trên chuyến
nhà họ Lee, trong đó có: Lee Byung Chul, bay từ New York về Seoul, do không hài
Lee Kun Hee (xem mục 4). Samsung từng lòng với thái độ phục vụ của tiếp viên Kim
rơi vào một vụ bê bối tham nhũng lớn năm Do Hee, Cho đã mắng chửi, bắt nhân viên
2007 do hối lộ các chính khách, các nhà quỳ gối xin lỗi và cho thôi việc. Sau đó,
hành pháp và các quan chức. Lãnh đạo cấp Cho bắt máy bay quay lại để đuổi tiếp viên
cao của tập đoàn đã bị truy tố và nhận án tù xuống, khiến hành trình chuyến bay trễ 11
treo. Tuy nhiên sau đó lại được Tổng thống phút so với dự kiến ban đầu. Bà Cho có thể

81
la mắng thành viên phi hành đoàn vì phục trào khi trong cuộc họp ngày 27/7/2015,
vụ sai quy trình với tư cách là phó Chủ cha Shin Kyuk Ho (Nhà sáng lập, Chủ tịch
tịch, nhưng luật hàng không nêu rõ, cơ danh dự) đề nghị Shin Dong Bin – con thứ 3
trưởng mới là người giám sát phi hành (Chủ tịch kiêm Giám đốc điều hành) từ
đoàn. Đáng lẽ ra bà ấy phải chấp hành các chức. Ngay ngày hôm sau, Shin Dong Bin
quy tắc với tư cách là hành khách và bà ấy đã triệu tập, thuyết phục Hội đồng quản trị
đã vượt quá quyền hạn của mình. Hành sai thải cha mình rời khỏi ghế Chủ tịch và
động này của Cho đã xúc phạm nhân đã thành công. Shin Dong Joo – con thứ 2
phẩm, làm nhục người khác; vi phạm (Phó Chủ tịch) đã lên tiếng tố cáo em mình
nghiêm trọng Luật Hàng không quốc tế và thao túng số liệu, giấu giếm cha các khoản
ảnh hưởng xấu đến uy tín của hãng. Dưới lỗ tại Trung Quốc và công bố bức thư tay
sức ép của dư luận, Cho đã bị buộc rời khỏi của cha trao quyền thừa kế cho mình.
ghế phó Chủ tịch Korean Air và bị kết án 1 Nhưng đáp lại, Shin Dong Bin đã bác bỏ
năm tù do vi phạm Luật hàng không. Rất tính pháp lý của bức thư và cho rằng nó
có thể, Cho sẽ nhận thêm án phạt mới nếu được viết khi người cha 94 tuổi không còn
tiếp viên Kim Do Hee thắng kiện. Tuy minh mẫn. Cuộc tranh cãi hiện vẫn chưa
nhiên, vào tháng 5/2015, bà Cho đã kháng đến hồi kết. Tuy nhiên, dù kết quả ra sao thì
án thành công và được trả tự do. Đây là vụ bê bối ở Lotte vẫn để lại vết nhơ trong
một ví dụ về “đặc ân” mà các gia tộc trong uy tín của tập đoàn. Tại một quốc gia bị tư
các Chaebol đang tự cho mình có quyền tưởng Khổng giáo chi phối sâu sắc như Hàn
được hưởng. Quốc, hành động tiếm quyền cha đẻ của
Sự tranh giành quyền lực trong nội bộ Shin Dong Bin đã gây lên một cuộc tranh
gia tộc làm giảm sức mạnh của các tập cãi nảy lửa trong dư luận.
đoàn, lộ tẩy sự phi đạo đức trong kinh 4. Gia tộc họ Lee – điển hình của
doanh. “Cuộc chiến vương quyền” này Chaebol Hàn Quốc
không chỉ xảy ra trong cùng một thế hệ mà 4.1. Thế hệ doanh nhân đầu tiên
nó còn đang có chiều hướng lan sang các Nhà sáng lập Samsung – Lee Byung
thế hệ khác với mối quan hệ chằng chịt, Chul sinh ra trong một gia đình địa chủ
phức tạp. giàu có ở tỉnh Uiryeong (의령). Cha mất
Điển hình là năm 2012, các anh em sớm nên ông được thừa kế một gia sản lớn
ruột của Lee Kun Hee gồm: Lee Maeng khi còn rất trẻ. So với những doanh nhân
Hee và Lee Sook Hee đòi chia ¼ cổ phiếu khác cùng thế hệ, Lee Byung Chul là người
của Samsung Life Insurance để trở thành cổ có điều kiện hơn cả, ông được học tập ở
đông lớn thứ hai của công ty bảo hiểm này. trường đại học danh tiếng nhất nước Nhật
Họ đã gửi đơn kiện nhằm yêu cầu thêm bấy giờ, đó là trường Waseda (Tokyo).
quyền thừa kế từ người cha Lee Byung Mặc dù không tốt nghiệp nhưng đây là một
Chul (đã mất) và cho rằng, Lee Kun Hee đã nền tảng tương đối tốt để ông có thể khởi
cướp đi phần thừa kế của họ. Nhưng sau nghiệp kinh doanh sớm một cách bài bản.
đó, tòa án đã xử Lee Kun Hee thắng kiện. “Những năm 50, trong số các doanh nhân
Năm 2015 nổi bật là vụ kiện bê bối của tập lớn có 38,9% là con của chúa đất hoặc
đoàn Lotte khi cha con kiện nhau, đuổi thương nhân lớn, 61,1% là những người tự
nhau ra khỏi tập đoàn. Thực chất chuyện tay dựng nghiệp” [21].
tranh giành đã diễn ra âm thầm từ lâu Con đường kinh doanh của ông bắt đầu
nhưng vụ việc bắt đầu được đẩy lên cao từ xưởng gạo nhỏ ở quê nhà, sau đó chuyển

82
sang lĩnh vực vận tải, rồi sau này mở rộng Hee, Lee Duk Hee, Lee Kun Hee, Lee
thêm các lĩnh vực khác như: thương mại, điện Myung Hee) và 2 con với người tình Nhật
tử, xe hơi, dệt may… Tập đoàn Samsung do Bản (Lee Tae Hui, Lee Hye Ja).
Lee Byung Chul sáng lập từ năm 1938 khởi Vào năm 1966, người con trai thứ hai
đầu là một công ty buôn bán nhỏ có tên của ông là Lee Chang Hee đã bị bắt do
Samsung Sanghoe (삼성상회) ở thành phố tham gia vào đường dây nhập lậu 50 tấn
quê hương Daegu. Samsung tham gia vào đường saccharin vào trong nước. Vụ bê bối
lĩnh vực công nghiệp điện tử từ cuối thập kỉ này đã làm chấn động dư luận của Hàn
60; xây dựng, công nghiệp đóng tàu vào giữa Quốc, khiến cho ông Lee Byung Chul đã
thập kỉ 70. Triết lý kinh doanh của chủ tịch buộc phải từ chức vào năm 1967. Ngay sau
tập đoàn lúc bấy giờ là “sản nghiệp báo đó, người con trai cả của ông là Lee Maeng
quốc”, phụng sự quốc gia và dân tộc. Chính Hee đã trở thành người kế nhiệm ngồi vào
thành công của tập đoàn đã góp phần thúc chiếc ghế chủ tịch. Tuy nhiên, trái ngược
đẩy sự nghiệp công nghiệp hóa của đất nước với cha mình, Lee Maeng Hee lại không
đi lên. Vào cuối thập niên 1950, Lee Byung – nhận được nhiều sự ủng hộ bởi phong cách
Chul trở thành người đàn ông giàu có nhất lãnh đạo độc đoán và tàn độc của mình.
Hàn Quốc. Giống như hầu hết những người Trong hồi ký của mình, ông Lee Byung
sáng lập nền công nghiệp Hàn Quốc, Lee là Chul đã viết rằng Lee Maeng Hee đã ném
minh chứng tiêu biểu cho sự khôn ngoan, Samsung vào hỗn loạn chỉ trong vòng sáu
thức thời và luôn nỗ lực làm việc không tháng cầm cương. Thời điểm Samsung trở
ngừng nghỉ. Suốt cuộc đời mình, Lee đã tạo nên hỗn loạn nhất là vào năm 1969, khi Lee
ra một Samsung nổi tiếng với hệ thống quản Chang Hee đã tố cha mình thành lập các
lý chặt chẽ và trong đó, ông chủ là người biết quỹ đen cho Tổng thống Hàn Quốc, khiến
tất cả mọi thứ. Tuy nhiên, ông cũng được coi cho tên tuổi của Lee Byung Chul và người
là một biểu tượng của tham nhũng và buôn con trai cả Lee Maeng Hee đều bị ảnh
lậu. Chính phủ của tổng thống Park Chung hưởng nghiêm trọng. Sau đó, Lee Maeng
Hee đã bỏ qua những lỗi lầm quá khứ của Hee đã phải sống lưu vong ở nước ngoài.
Lee, miễn là ông sẵn sàng phục vụ cho mục Năm 1987, ông Lee Byung Chul qua
tiêu của Chính phủ mới: biến Hàn Quốc đời, con trai thứ ba Lee Kun Hee đã chính
thành một đất nước công nghiệp. thức thức lên làm chủ tịch sau đó hai tuần
Sau khi Lee Byung Chul mất, và gây dựng đế chế Samsung quyền lực tới
Samsung tách ra thành bốn tập đoàn: ngày hôm nay.
Samsung, Shinsegae, CJ, Hansol. Cái tên Lee Kun Hee kế thừa quyền điều hành
Lee Byung Chul cùng Samsung không chỉ Samsung từ năm 27 tuổi. Thời gian sau đó
còn là một thương hiệu quốc gia mà đã là ông cũng học trường Đại học Waseda
thương hiệu toàn cầu. Năm 1991, để giữ (Tokyo), ngôi trường mà cha ông đã từng
cho tên tuổi của chủ tịch Lee sống mãi với theo học. Khác với học vấn ngắn ngủi của
thời gian, gia đình đã lập quỹ Ho Am Prize cha mình, ông đã tốt nghiệp chuyên ngành
[22] theo bút danh của ông, đây là một giải Kinh tế và chuyên ngành phụ là Truyền
thưởng Nobel của Hàn Quốc. thông; sau này có thêm tấm bằng thạc sỹ
4.2. Thế hệ doanh nhân thứ hai Quản trị kinh doanh ở Mỹ và thành thạo 2
Lee Byung Chul có 8 con với người vợ ngoại ngữ: Anh, Nhật. Ông có chiến lược
chính thức (Lee In Hee, Lee Maeng Hee, kinh doanh sắc bén, tinh thần làm việc
Lee Chang Hee, Lee Suk Hee, Lee Soon cương quyết, sắt đá, có uy tín, phong thái

83
lãnh đạo được nhiều người nể trọng. Là đâm đơn kiện Lee Kun Hee vì đã cướp đi số
con người của sự cách tân, nổi tiếng với tài sản thừa kế do ông Lee Byung Chul để
câu nói: “Hãy thay đổi tất cả trừ vợ và con” lại. Ông Lee Maeng Hee đã yêu cầu phải
(마누라와 자식 빼고 다 바꿔라 – Change nhận được ¼ cổ phiếu của Chủ tịch
everything except for your wife and Samsung Life Insurance – trị giá khoảng 850
children). Tài năng của ông không có gì để triệu USD. Tập đoàn Samsung đã thoát khỏi
bàn cãi nhưng tham vọng quá đỗi đến mức khủng hoảng một lần nữa nhờ phán quyết
coi thường pháp luật đã khiến ông phải đối của tòa án Hàn Quốc ủng hộ cho chủ tịch
mặt với nhiều cáo buộc tham nhũng, hối lộ, đương nhiệm là Lee Kun Hee. Lý do đưa ra
trốn thuế và tù tội. Năm 1995, Lee Kun là đã hết 10 năm giải quyết tranh chấp thừa
Hee bị dính vào nghi án lập quỹ đen và bị kế. Tuy nhiên, nếu Lee Kun Hee thua kiện
kết tội đưa hối lộ cho hai cựu Tổng thống sẽ ảnh hưởng rất lớn đến sự sở hữu chéo
Chun Doo Hwan và Roh Tae Woo vào trong các công ty con của tập đoàn, tác động
năm 1996. Tuy nhiên, với những gì mà ông rất lớn đến nền kinh tế Hàn Quốc.
Lee đã làm được với nền công nghệ nói Từ những vụ việc trên, người dân Hàn
riêng và thương mại Hàn Quốc nói chung, Quốc cho rằng, quyền lợi của các “ông
ông đã được ân xá vào năm 1997 nhờ Tổng lớn” Chaebol là bất khả xâm phạm.
thống Kim Young Sam lúc bấy giờ. Về mặt đóng góp xã hội, Lee Kun Hee
Những tưởng mọi chuyện êm xuôi là một thành viên tích cực trong các phong
nhưng đến năm 2010, chủ tịch của trào như: Quyên góp 12 tỷ USD xây dựng
Samsung tiếp tục bị dính vào nghi án đã ăn chùa ở Mỹ; tài trợ cho nhiều sự kiện xã hội
cắp 10 nghìn tỷ won (khoảng 10 tỷ USD) khác của trẻ em, người khuyết tật trong
từ các công ty con của Samsung và thực nước. Năm 2004, ông nhận Huân chương
hiện hàng loạt những thủ đoạn khác nhằm Bắc đẩu bội tinh của chính phủ Pháp. Năm
phục vụ việc chuyển giao quyền lực cho 2006, ông nhận giải thưởng James A. Van
người con trai của mình sau này một cách Fleet [23]. Mặc dù dính vào nhiều vụ bê
suôn sẻ hơn. Lee Kun Hee buộc phải từ bối nhưng ông vẫn được bình chọn là một
chức vị trí CEO của Samsung vào năm trong số 100 nhân vật có ảnh hưởng nhất
2008 sau khi bị kết tội tham ô, hối lộ và thế giới (Tạp chí Time, năm 2005) và là
trốn thuế, đồng thời bị phạt khoảng 90 triệu một trong những nhà kinh doanh tài giỏi
USD với ba năm tù. nhất thế giới (Tạp chí Financial Time,
Nhưng chỉ vài tháng sau đó, đích thân 2004). Hiện ông là người giàu nhất Hàn
Tổng thống Lee Myung Bak lại ân xá cho Quốc, có tập đoàn sở hữu 19 công ty niên
Lee Kun Hee và chỉ định ông vào Uỷ ban yết và 59 công ty không niêm yết, tập đoàn
Olympic quốc tế để giúp Hàn Quốc trong đóng góp 20% vào tổng GDP toàn quốc.
chiến dịch vận động tranh cử suất chủ nhà Có thể nói Lee Kun Hee là người làm nên
của Thế vận hội mùa đông năm 2018. Đây lịch sử Samsung thời hiện đại sau khi bố
là một cơ hội cho ông lấy công chuộc tội. ông – Lee Byung Chul mất đi. Sự nổi lên
Và bất chấp những lời chỉ trích mạnh của Samsung hiện nay đã gây chấn động
mẽ, sau đó ông Lee đã nhanh chóng trở lại làng công nghệ thế giới. Trong khi đó, ba
với chiếc ghế chủ tịch của Samsung đối thủ trước đây là: Nokia thì đã phải “bán
Electronics. Đến năm 2012, sau khi Lee mình” cho Microsoft với cái giá rẻ mạt;
Maeng Hee trở về nước dự đám tang của Panasonic và Sony thì liên tục báo lỗ hết
người em thứ hai Lee Chang Hee, ông đã quý này đến quý khác.

84
Các chị em của Lee Kun Hee cũng và quyết đoán. Hiện ông là người giàu thứ
được cha phân chia quyền lực tại các 3 Hàn Quốc và có nhiều đóng góp cho
phòng ban của công ty vào năm 1991. công tác từ thiện xã hội. Ông là người hội
Người chị cả Lee In Hee, chịu trách nhiệm tụ đủ Tài – Trí – Đức, hoàn toàn xứng đáng
mảng đồ gia dụng của Samsung, sau đó tiếp quản đế chế Samsung, nhất là khi cha
thành lập Hansol Group, doanh nghiệp sản mình đang lâm bệnh nặng. Ông Lee đã
xuất giấy và điện tử sản xuất lớn nhất của vượt qua hai “đối thủ” khác là cô em Lee
Hàn Quốc. Còn người em Lee Myung Hee, Boo Jin và Lee Seo Hyun để có thể chính
đảm nhận mảng bán lẻ của Samsung, sau thức trở thành người đứng đầu tập toàn.
đó thành lập ra Shinsegae Group bây giờ. Riêng tài năng xuất sắc của Lee Boo Jin
4.3. Thế hệ doanh nhân thứ ba được truyền thông Hàn Quốc ca ngợi là
Phần lớn những người cháu của Lee “Tiểu Lee Kun Hee”.
Byung Chul đều nắm giữ chức vụ trong các Hiện Lee Jae Yong là người giàu thứ 3
công ty con của tập đoàn. Tuy vậy nhưng Hàn Quốc.
chỉ có ba người là con của Lee Kun Hee Thế hệ thứ ba nhà họ Lee xuất hiện
mới thực sự có được lượng tài sản kếch xù. nhiều nữ doanh nhân thành đạt. Có thể kể
Đứng đầu là con trai trưởng Lee Jae đến một số người đàn bà quyền lực như:
Yong, hiện là Phó Chủ tịch tập đoàn Lee Mi Kyung – Phó Chủ tịch CJ, Jung
Samsung. Lee Jae Yong tốt nghiệp đại học Yoo Kyung – Phó giám đốc Khách sạn
ngành Khoa học ở Hàn Quốc; Thạc sỹ Chosun, Lee Boo Jin – Giám đốc Khách
Quản trị kinh doanh ở Nhật; Tiến sỹ Quản sạn Shilla, Lee Seo Hyeon – Phó giám đốc
trị kinh doanh ở Mỹ; thành thạo tiếng Anh, Cheil Industries.
Nhật; được biết đến là người có chiến lược Nhìn chung, gia tộc họ Lee là một gia
kinh doanh chắc chắn, thận trọng. Ông tộc danh giá và bề thế trên nhiều phương
được giới truyền thông Hàn Quốc gọi là diện. Trong số 30 tỷ phú Hàn Quốc được
“Thái tử của Samsung” và là người kế Forbes xếp hạng theo khối tài sản thì có
nhiệm cha mình trong tương lai. Mặc dù đến 7 người là của nhà họ Lee (xem bảng
không có được uy tín như cha mình nhưng dưới đây).
ông lại là người khá điềm tĩnh, lạnh lùng

Bảng 4.1: Bảng xếp hạng tỷ phú thế giới của Forbes
(Tính đến 22/9/2015)
Xếp Giới Giá trị
STT Tên Lĩnh vực kinh doanh
hạng tính sở hữu
1. #110 Lee Kun Hee Nam $11.3B Điện tử, bảo hiểm
2. #185 Lee Jea Yong Nam $7.2B Điện tử
3. #847 Lee Boo Jin Nữ $2.2B Máy tính, du lịch
4. #847 Lee Jay Hyun Nam $2.2B Thực phẩm, giải trí
5. #894 Lee Seo Hyun Nữ $2.1B Máy tính, du lịch
6. #1324 Hong Ra Hee Nữ $1.4B Điện tử
7. #1324 Lee Myung Hee Nữ $1.4B Bán lẻ

Nguồn: http://www.forbes.com/billionaires/#version:static_country:South%20Korea

85
5. Kết luận không nhỏ của các nữ doanh nhân – những
Ảnh hưởng của các gia tộc doanh nhân bóng hồng khuấy đảo thị trường kinh
Hàn Quốc không chỉ tác động đến kinh tế doanh. Có những gia tộc doanh nhân đi
đất nước mà còn đến chính trị, ngoại giao… xuống nhưng vẫn có những gia tộc doanh
Với một đất nước dân chủ như Hàn Quốc, nhân vẫn tiếp tục khẳng định được vị thế
kinh tế và chính trị luôn song hành cùng trên thương trường. Trong ba gia tộc kể
nhau. Sự phát triển của một tập đoàn nào đó trên, gia tộc họ Lee vẫn là gia tộc danh giá
cũng đồng nghĩa với sự đi lên của một Đảng nhất, kinh doanh thành công nhất và cũng
phái thân hữu và ngược lại. Ngoài ra, kinh tốn nhiều giấy mực của truyền thông nhất.
tế phát triển bao nhiêu thì sẽ tạo ra nhiều Câu chuyện về dòng họ này nổi tiếng
phúc lợi cho xã hội bấy nhiêu. Doanh không chỉ vì kinh doanh và chính trị mà
nghiệp càng mạnh càng tạo ra nhiều công ăn còn nổi tiếng vì những vụ scandal chấn
việc làm cho xã hội, đó mới chính là trách động dư luận.
nhiệm xã hội lớn nhất của doanh nghiệp. Tuy nhiên, trên tất cả, nếu như không
Vấn đề gia tộc doanh nhân không chỉ có sự đóng góp của ba gia tộc kinh doanh
là vấn đề đặc trưng của kinh tế mà còn là này thì nền kinh tế Hàn Quốc không thể có
vấn đề văn hóa quốc gia. Cách thức hoạt được bước vọt như ngày hôm nay. Đó là vai
động của nhóm các gia tộc doanh nhân lớn trò rất to lớn của các gia tộc doanh nhân.
sẽ dẫn dắt và ảnh hưởng mạnh mẽ đến các Ưu điểm và hạn chế của những gia tộc
công ty nhỏ khác và cuối cùng phản ánh doanh nhân Hàn Quốc là bài học lớn đối
phương thức sản xuất, văn hóa kinh doanh với sự phát triển của những gia tộc doanh
của đất nước đó. nhân Việt Nam hiện nay. Ở Việt Nam, có
Để giữ vững và phát triển tập đoàn thể kể đến các gia tộc lớn có đến ba, bốn
trong suốt vài thập kỷ, qua nhiều đời lãnh đời làm kinh doanh đã, đang đóng góp rất
đạo khác nhau, doanh nhân trong các gia lớn cho sự phát triển kinh tế nước nhà. Đó
tộc này là những thuyền trưởng rất bản là: gia đình cụ Đỗ Thế Sử, gia đình cụ Trần
lĩnh, chèo lái con thuyền doanh nghiệp của Thị Hường (tức bà Tư Hường), gia đình cụ
mình vượt qua sóng gió. Lương Thị Điểm, gia đình cụ Lý Ngọc
Tính đến cuối tháng 9/2015, trong số Minh… Mặc dù môi trường kinh doanh,
30 tỷ phú doanh nhân Hàn Quốc được thể chế chính trị của Hàn Quốc khác Việt
Forbes vinh danh, có 7 doanh nhân nhà họ Nam nhưng thông qua bài học từ các gia
Lee (tập đoàn Samsung), 3 doanh nhân nhà tộc Hàn Quốc, chúng ta có thể thấy rằng,
họ Chung (tập đoàn Hyundai), 1 doanh để không bị những mặt xấu từ kiểu quản lý
nhân nhà họ Koo (tập đoàn LG), còn lại là gia đình trị mang lại, các tập đoàn cần phải
các doanh nhân tự lập nghiệp. Có thể nhận có sự phân quyền, ủy quyền rõ ràng; không
thấy rằng, ở thế hệ doanh nhân thứ nhất và nên cứng nhắc việc duy trì tính huyết thống
thứ hai, do có những đóng góp đáng kể cho mà trao quyền vào tay người không có khả
chính phủ và xã hội nên họ được sự ưu ái năng. Bài học lớn nhất để duy trì uy tín và
nhất định, tự tạo cho mình vỏ bọc ngang sự bền vững của gia tộc và doanh nghiệp
tàng, coi thường pháp luật. Thế hệ doanh đó là tôn trọng pháp luật. Chỉ có như vậy
nhân thứ ba làm ăn có phần thận trọng, bài thì thành quả kinh doanh vun đắp mới
bản hơn. Họ đang dần thoát ra khỏi cái được lâu dài. Trong thời buổi toàn cầu hóa
bóng của ông, cha họ để khẳng định uy tín đang diễn ra như vũ bão, để “hòa nhập mà
của mình. Trong số đó có sự góp mặt không hòa tan”, các doanh nghiệp chúng ta

86
cần phải có một tinh thần doanh nhân Việt 19) Kim Yong Ik (10/10/1952), Phó giám đốc
Nam mạnh mẽ; tôn trọng pháp luật; tạo ra Asiana Airlines
sự khác biệt; năng động tìm kiếm thị 20) Mbnomics là được hình thành từ tên của
trường mới và chủ động hội nhập quốc tế. tổng thống Lee (Myung Bak: MB) và một
phần từ – Nomics của Kinh tế (Economics).
Học hỏi Hàn Quốc và khắc phục được
Đây là một học thuyết kinh tế mang tính
những yếu kém trong quản lý ở các doanh thực dụng của Tổng thống Lee Myung Bak.
nghiệp hiện nay, trong tương lai chúng ta
21) 공제욱(1993). “1950년대 한국의 자본가
sẽ có được những tập đoàn lớn như:
연구”. 서울, 한국. (Tr.187)
Samsung, Hyundai, LG, SK…
22) Giải thưởng Ho-Am là giải thưởng hằng
Chú thích năm Hàn Quốc trao cho người Hàn trong và
1) Lê Thị Việt Hà, Bùi Bảo Hưng (2012). “Tính ngoài nước có những đóng góp xuất sắc cho
“gia trưởng” trong các công ty Hàn Quốc”. sự phát triển khoa học, văn hóa và lợi ích
T/c Nghiên cứu Đông Bắc Á, số 5 (135). của nhân loại
Hà Nội. (Tr 68~75) 23) Đây là giải thưởng uy tín được trao hàng
2) Chaebol (재벌) có nghĩa là tài phiệt, là tên năm, kể từ năm 1995, của tổ chức phi lợi
của các tổ hợp công nghiệp thuộc sở hữu của nhuận “Korea Society”, dành cho cá nhân,
các nhóm gia đình ở Hàn Quốc, đa phần được tổ chức Hàn Quốc hoặc Mỹ có đóng góp
truyền từ đời này sang đời khác trong một xuất sắc trong việc thúc đẩy quan hệ Mỹ –
dòng họ. Hàn. Giải thưởng được đặt theo tên vị tướng
3) Lee Byung Chul (12/2/1910 – 19/11/1987) James A. Van Fleet chỉ huy quân đội Mỹ
4) Chung Ju Yung (25/1/1915 – 21/3/2001) trong cao điểm chiến tranh Triều Tiên năm
1951.
5) Koo In Hwoi (27/8/1907 – 31/12/1969)
6) Park Tae Joon (24/10/1927~13/12/2011)
TÀI LIỆU THAM KHẢO
7) Shin Kyuk Ho (4/10/1922)
Tài liệu bằng tiếng Việt
8) Cho Choong Hoon (11/2/1920~17/11/2002)
9) Lee Kun Hee (9/1/1942) 1. E Ji Sung (2010) (Đỗ Ngọc Luyến dịch), Thay
đổi tất cả trừ vợ và con, Nxb Tổng hợp,
10) Chung Mong Koo (19/3/1938)
TP.HCM.
11) Koo Ja Kyung (24/4/1925) 2. Lê Thị Việt Hà, Bùi Bảo Hưng (2012), “Tính
12) Shin Dong Bin (14/2/1955) “gia trưởng” trong các công ty Hàn Quốc, Tạp
13) Cho Yang Ho (8/3/1949) chí Nghiên cứu Đông Bắc Á, số 5 (135),
tr 68~75, Hà Nội.
14) Lê Thị Việt Hà (9/2014). “Vai trò của nữ
3. Lê Thị Việt Hà (9/2014). “Vai trò của nữ giới
giới trong nền kinh tế Hàn Quốc hiện nay”.
trong nền kinh tế Hàn Quốc hiện nay”, Tạp
T/c Nghiên cứu Đông Bắc Á, số 9 (163). Hà
chí Nghiên cứu Đông Bắc Á, số 9 (163).
Nội. (Tr 35~41)
Hà Nội.
15) 김경동, 임현진, 서이종 (1999). “기업 4. Ji Pyeong Gil (2013) (Minh Phong, Thu Yến
엘리트의 21세기 경제 사회 비전 – 한국 dịch), Lee Kun Hee – Những lựa chọn chiến
최고 경영자 24인의 증언”. 문학과지성사. lược và kỳ tích Samsung, Nxb Thế giới,
서울, 한국. (Tr. 55) Hà Nội.
5. Phạm Quý Long, Nguyễn Thị Phi Nga (2013),
16) Lee Myung Bak (19/12/1941)
“Văn hóa doanh nghiệp ở các Chaebol Hàn
17) Chung Mong Joon (17/10/1951), Chủ tịch Quốc: tiếp cận từ góc độ lý thuyết”, Tạp chí
Hyundai Heavy Industries Nghiên cứu Đông Bắc Á, số 2 (144), Hà Nội.
18) Sung Wan Jong (20/8/1951~9/4/2015), Cựu 6. Trần Ngọc Thêm (2006), “Vai trò của chủ
Chủ tịch Keangnam Enterprises nghĩa gia đình ở Korea: truyền thống và hội

87
nhập”, Sách Văn hoá phương Đông – Truyền Tài liệu bằng tiếng Anh
thống và hội nhập, tr. 335-349, Nxb Đại học 9. Bae Johng Seok, Chris Rowley (Winter
Quốc gia, Hà Nội. 2001), “The Impact of Globalization on
HRM: The Case of South Korea”, Journal
Tài liệu bằng tiếng Hàn
of World Business, volume 36, Issue 4.
7. 공제욱 (1993), “1950년대 한국의 자본가
10. Chang Kyung Sup (2011), South Korea
연구”, 백산서당, 서울, 한국. Under Compressed Modernity, Routledge,
8. 김경동, 임현진, 서이종 (1999), “기업 USA.
엘리트의 21세기 경제 사회 비전 – 한국 11. Chang Yun Shik, Seok Hyun Ho, Donald L.
최고 경영자 24인의 증언”, 문학과지성사, Baker (2011), Korea Confronts
서울, 한국. Globalization, Routledge, USA.

Ngày nhận bài: 23/9/2015 Biên tập xong: 15/10/2015 Duyệt đăng: 20/10/2015

88

Source: https://vh2.com.vn
Category : Doanh Nhân